محمدرضا دلیر*- «پنج دوربین شکسته» به کارگردانی “عماد برنات” و محصول سال ۲۰۱۱، مستندی درخشان در تاریخ سینمای فلسطین و جهان است، فیلمی که از موضع سازش آغاز می کند و رفته رفته با نمایش عاقبت اعتراضات صلح آمیز مردم فلسطین، مقاومت را تنها گزینه ممکن در ذهن تماشاگر جا می اندازد؛ بی آنکه به این مساله اشاره مستقیمی داشته باشد.
فیلم برنات با معرفی روستای بلعین در کرانه باختری رود اردن آغاز می شود. عماد برنات که خود راوی مستند است، همزمان با پنج دوربین روی زمین های اجدادی اش، از کودکی خود می گوید. این نما به پیرمردی -پدر عماد بورنات_ قطع می شود که در حال شخم زدن زمین است. دوربین با حرکت از چهره پدر به سمت زمین، پیرمرد را همچون درختان زیتون آن اقلیم، ریشه دار در زمین نشان می دهد.
اما تصاویر زیبای روستای بلعین ناگهان با صدای بولدوزرهای رژیم اشغالگر خدشه دار می شود. برنات به سرعت و در همان ابتدای مستند، تکلیف دو طرف دعوا را مشخص می کند و سربازان رژیم اشغالگر را درمقابل اقلیم و طبیعت و روستای بلعین قرار می دهد. گویی آنها پیش از مواجه شدن با مردم روستا، علیه طبیعت و سرسبزی و زیبایی بلعین اعلان جنگ کرده اند.
فیلمساز از بلدوزرهایی درحال از ریشه درآوردن درختان زیتون، قطع می کند و می رسد به نمای آهویی که گویی از بولوزرها ترسیده و پا به فرار گذاشته است. به این ترتیب حتی حیوانات نیز بعنوان عناصر دیگری از طبیعت، در جبه دشمنان رژیم قرار می گیرند. فیلمساز پس از آن، ماجرای شهرک سازی رژیم را مطرح می کند و مجددا یک کنتراست هوشمندانه بین دو طرف منازعه می سازد.
در قاب هایی که برنات از روستا می گیرد، خط افق مشخص است، آسمان آبی بچشم می خورد و سرسبزی روستای بلعین برجسته است، اما در مقابل، ساختمان های شهرک های اسرائیلی به بیرون قاب ادامه دارند، آسمانی در سمت آنها دیده نمی شود و همه نماها از شهرک ها خفه و بدون هیچ المانی از طبیعتند.
برگ برنده «پنج دوربین شکسته» در وهله نخست، تصاویر بکر، واقعی و نابی است که توسط یک فرد عادی و درگیر این ماجرا گرفته شده است. فیلم برخلاف آثار مشابه از تصاویر آرشیوی، خبری یا تکراری استفاده نکرده و هر آنچه در فیلم می گذرد، ماحصل شجاعت و علاقه کشاورز فلسطینی در به تصویر کشیدن آنچه برآنها گذشته، بوده است.
از نکات برجسته این مستند، می توان به نریشن و متن جذاب و گیرای آن اشاره کرد که کارکرد آن تنها به اطلاع دادن و بیان جزئیات داستان محدود نمی شود بلکه نقش مهمی در روند روایی رخداد، پیوند دادن اتفاقات و توصیف شخصیت ها و فضاسازی لحظات داشته است.
حضور کودکان در این مستند و کنار هم قرار دادن تصاویر آنها در برابر دیوارهای بلند و سربازهای تا بن دندان مسلح رژیم صهیونیستی سبب شده که بار احساسی و تاثیر گذاری مستند مضاعف شود و علاوه بر آن فضای خشن جنگ و خونریزی تا حد زیادی تلطیف شود. علاوه بر آن فیلمساز فلسطینی نیز خیلی تمایلی به ترسیم جنگ و دعواها به شکل افراطی را ندشته و همین دلیل کافی است که این فیلم را در زمره آرام ترین و لطیف ترین آثار جنگی در خصوص تقابل فلسطینی ها و اسرائیلی ها طبقه بندی کنند.
*(پژوهشگر و منتقد سینما )
