به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “حامد سعادت” کارگردان درباره موضوع فیلم “امان نامه” بیان داشت: مستند “امان نامه” به طایفه “رئیسی” که از اشرار جنوب کرمان بودند می پردازد. این ها اولین طایفه ای می باشند که در سال ۱۳۷۳ تسلیم حاج قاسم سلیمانی شدند، سلاح ها را تحویل دادند و از منطقه “کوه شاه” به رودبار جنوب مهاجرت کردند. به این دلیل که سردار سلیمانی در قالب طرح “اسکان حلال” به این ها آب و زمین دادند و الان همه گی به شغل زراعت و کشاورزی مشغول هستند.
او در مورد علت نامگذاری فیلم گفت: چون این ها تاءمین و امان نامه بابت شرارت های گذشته شان گرفتند به همین خاطر نام فیلم را “امان نامه” گذاشتیم. البته بین ۲ اسم مانده بودیم؛ امان نامه و قاسم آباد. نام محل روستای زندگی این ها قبلا “تاج آباد” بود و بعد به خاطر کمک های حاج قاسم به این ها، نام روستای شان را با اصرار و درخواست به فرمانداری “کهنوج” به “قاسم آباد” تغییر می دهند.
او در همین رابطه به درایت حاج قاسم در جذب این اشرار اشاره کرد و یادآور شد: از زمان رضا خان، حکومت مرکزی در این منطقه با شرارت ها و نا امنی این عشایر روبرو بود و بعد از انقلاب سفید، کشاورزی در آن منطقه از بین رفت و چون بن بست بود، ناخودآگاه به خاطر فقر و خشکسالی به سمت قاچاق مواد مخدر و آدم ربایی رفته بودند. این جا توسعه ی نامتوازن در جنوب کرمان بیشتر خود را نشان می داد و سرمایه داران از اینجا خارج شده بودند و فقر نسل به نسل پیش آمده بود.
او افزود: بعد از جنگ که فراغتی ایجاد می شود، تاءمین امنیت جنوب کشور در دستور کار قرار می گیرد. دستور هم سرکوب بود. اما سردار شهید سلیمانی بواسطه اینکه خودشان از عشایر بودند و مشکلات آن ها را از نزدیک می دانستند، یک مهلت ۱۰ روزه می دهند و می گویند از کوه به پایین بیایید و به جز آن هایی که حق الناس و خونی بر گردن شان است، بقیه مورد عفو قرار می گیرند. سلاح ها را تحویل می دهند و زمین کشاورزی و آب در اختیار می گیرند. بیشتر از ۲ سال و نیم طول نمی کشد که تمامی اشرار آن منطقه بواسطه گرفتن امان نامه به کار کشاورزی مشغول می شوند.
او ادامه داد: الان همان آدم ها، فرزندانی دارند در سنین ۳۰ تا ۴۰ سال که با معضل بیکاری روبرو هستند. خیلی ها قاچاق سوخت می کنند. به جای اینکه توسعه ادامه دار باشد، متوقف شده است. مشکل آب هم در حال حاضر معضل خیلی از نقاط کشور است. مشکل این است که با تغییر دولت ها، برنامه ها ادامه پیدا نمی کند. اما از نظر امنیت، آن منطقه امن است.
این مستندساز در مورد علت پرداختن به این سوژه گفت: ۲ دلیل دارد که یکی از آن ها شخصی است. پدر من در سال های ۶۸ تا ۷۲ در همان منطقه، چند صد هکتار زمین کشاورزی و ۲ حلقه چاه داشت. یک روز آمدند به ما گفتند باید رها کنید و بروید. آن هم زمین هایی را که زیر کِشت پرتقال و صیفی جات بود. این یک ناراحتی برای من بود. قرار بود مابه ازایی در جای دیگر توسط دولت داده شود که داده نشد. دیگر اینکه وقتی سردار سلیمانی شهید شدند با یکی از سرکرده های قدیمی اشرار آشنا شدم و وقتی قصه ها را برایم تعریف کرد، خیلی جالب بود. یک آرشیوی به دست ام رسید و روی جزئیات این موضوع، تمرکز کردم و سوژه شکل گرفت.
وی در مورد مراحل ساخت و روند تولید گفت: ما یک پیش تولید ۳ ماهه داشتیم. یک پژوهش میدانی چند ساله ی قبلی هم برای دسترسی به آرشیو انجام دادم که بنیاد حفظ و نشر ارزش های دفاع مقدس در مرکز کرمان با من همکاری کردند. آدم ها را از قبل شناسایی کرده بودم. زمانی که سردار شهید سلیمانی زنده بودند، ۲ تا ۳ بار با ایشان صحبت کردم. این طرح را من به سیمای استان های کشور دادم و سریعا پذیرفته شد. ۲۸ روز فیلم برداری داشتیم و حدود ۴ ماه تدوین و صداگذاری زمان برد.
وی در مورد چالش هایی که زمان ساخت این مستند با آن روبرو بود گفت: بزرگ ترین چالشی که داشتم راضی کردن این اشرار برای روبرو شدن با دوربین بود. با اینکه حاضر به هرگونه همکاری بودند اما به خاطر سابقه خودشان به عنوان پدر، نگران رد صلاحیت شدن فرزندان شان در امور مختلف بودند. ۱۵ روز زمان برد تا توانستم ۷ نفر از این ها را راضی کنم. ضبط را که شروع کردیم خیلی های دیگر حدود ۳۰ نفر آمدند.
وی در مورد جای خالی چنین مستندهایی در سینمای کشور گفت: با تاکیدی که چند سال پیش حضرت آقا داشتند، سینمای مستند بسیار مهم و تاءثیرگذار است؛ چه برای آگاهی بخشی و چه برای حال و چه برای آینده از اهمیت برخوردار است. گفته می شود کشوری که سینمای مستند نداشته باشد در آینده تاریخ نخواهد داشت. بسیاری از افتخارات سینمای ما در جهان توسط مستندسازان کسب شده است. فیلم مستند جایگاه ویژه ای در هنر و توسعه کشور دارد. حال، این دست آثار خیلی مهم است. مردم از خیلی از کارهای بزرگ سرداران ما اطلاعی ندارند. مستند وقتی به شکل درست و بی طرف ساخته شود خیلی هم طرفدار خواهد داشت و اساسا چرا ساخته نشود. نگاه های خودی و ناخودی و همینطور عدم حمایت ها و عدم در اختیار قرار دادن آرشیو هاست که مستندسازان را می رنجاند و یا بالعکس دلگرم می کند. اگر من آرشیو بهتری در اختیار داشتم، فیلم قوی تر و بهتری می ساختم. به طور نمونه، من صحنه ای را بازسازی کردم که اشرار تفنگ ها را روی دست می گیرند و می گویند الله اکبر، ما تسلیم نظام جمهوری اسلامی ایران هستیم. نگاه مدیریتی باید عوض و درها برای تولید این دست آثار بیشتر شود. تولید اینگونه آثار، امروز نیاز جامعه ماست که از داخل و خارج کشور سعی به دلسرد کردن مردم نسبت به نظام و کشور دارند.
وی در مورد کمبودهای سینمای مستند گفت: ما از نظر تامین مالی شدیدا در مضیقه هستیم. از نهادهای بالادستی، هزینه ای به این مراکز واریز نمی شود که مسئولان بخواهند در اختیار ما بگذارند. تجهیزات هم حرفه ای نیست. وقتی بودجه نباشد، مجبور هستید پروسه پیش تولید و تولید و پس تولید فیلم را کوتاه تر کنید تا مقرون به صرفه تر شود. در اختیار نداشتن بانک های اطلاعاتی و باز نبودن این ها برای کشف و بسط سوژه هم معضل دیگری است.
این فیلمساز در اشاره به ویژگی های خاص این اثر که می تواند از چشم هیئت داوران پنهان نماند خاطرنشان ساخت: نخست جذابیت سوژه این فیلم و دوم ریشه یابی و موشکافی و ریز شدن و پرداخت مفصلِ من بر درون مایه موضوع و اتفاقات این فیلم، می تواند به چشم بیاید. هرکدام از دوستان و همکاران من که جایزه بگیرند، بنده خوشحال می شوم.
او درباره برگزاری جشنواره سینما حقیقت و تاثیر آن بر کار فیلم سازان گفت: بسیار جشنواره مهم و تنها جشنواره تخصصی مستند ماست. در دیده شدنِ چه فیلم ساز و چه فیلم در جامعه بسیار تاءثیر داشته و خواهد داشت. امیدوارم بتوانیم تعامل مان با سینمای دنیا را بیشتر کنیم و فیلم های خوب از دو طرف رد و بدل شوند و همینطور حوزه پخش را در خارج از کشور قوی تر کنیم .
او در مورد برگزاری بخش آنلاین جشنواره گفت: بسیار مفید است. با وجود کرونا، تدبیر برگزاری آنلاین جشنواره توانست آن شور و شوق را همچنان حفظ کند. بسیاری از جشنواره های دنیا یا تعطیل و یا به همین شکل آنلاین برگزار شدند. نیاز سینمای مستند، دیده شدن است. ما به آن شکل سالن سینما در اختیارمان نیست و امیدوارم اکران آنلاین فیلم های مستند، در طول سال هم ادامه پیدا کند و در اختیار مخاطب قرار بگیرد. حتی به این صورت یک هزینه ی ولو ناچیزِ فروش بلیط به فیلمساز کمک خواهد کرد.
او در پایان به تاثیر سینمای شهید آوینی اشاره کرد و گفت: آن روز موضوع کشور، جنگ بود و امروز در خیلی از بخش ها جنگ داریم که از جنگ فرهنگی تا جنگ اقتصادی و خیلی موارد دیگر را شامل می شود. اکثر شعارهای سال هم بر اساس همین جنگ هایی که بر ما تحمیل شده است انتخاب می شود. تمام جشنواره های دنیا رویکرد خود در سال های آینده را از همین الان اعلام می کنند. بخش شهید آوینی هم باید به روز شود که این گونه، پویا تر می شود. هم معرفی قهرمانان ما مهم است و هم موضوعات جنگی امروز ما از اهمیت برخوردار می باشد. من یک خواسته از مدیران سینمایی دارم و آن اینکه در تایید عملکرد آقای خزایی رئیس سازمان سینمایی در معرفی هیئت امنای بنیاد سینمایی فارابی که بسیار به آن خوشبین هستم و مثبت است، این هیئت امنا در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی هم شکل بگیرد. در همه جای دنیا و حتی هالیوود، در کنار سرگرمی، ابزار جنگ نرم آمریکا یک بخش مهم فیلم های آن ها را شامل می شود. اگر می خواهیم مقابله کنیم، باید آدم های صاحب سیاست و قدرت و البته آشنا با سینما داشته باشیم که قطعا اتفاق خوبی در سینما و برای کشور در منطقه و دنیا خواهد بود. سیاست و اقتصاد جزء جدایی ناپذیر سینماست و باید صنایع هم وارد سینما شوند.
پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت ۱۸ تا ۲۵ آذرماه به دبیری محمد حمیدی مقدم در حال برگزاری است.
| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا
| عکس از: الهام سادات روئین تن
