به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “علی خیرخواه” یکی از دو کارگردان فیلم “کسی او را ندید” درباره موضوع این فیلم اظهار داشت: این مستند درباره مردی است که در حوادث انقلاب تبریز سال ۱۳۵۶ بر اثر اصابت باتوم یک پلیس به ناحیه سر، چند ساعتی تا شب در جوی آب می افتند و سپس توسط آشنایان پیدا می شوند و مشخص می شود که دچار ضایعه نخاعی شده اند. ایشان بعد از انقلاب از امتیازات جانبازی برخوردار نمی شود چرا که این موضوع را نمی تواند اثبات کند. او ۳۸ سال با معلولیتی خاص به زندگی ادامه می دهد و متاسفانه فوت می کند. در این بین نقش خانم وی بسیار پر رنگ است که تمام امور مربوط به نگهداری یک همسر قطع نخاعی را که بی حرکت بر روی تختخواب قرار داشت بر عهده می گیرد.
او ادامه داد: بعد از فوت او است که برای بنیاد ثابت می شود و جزء شهداء انقلاب تبریز قرار می گیرد. در حاشیه گلزار شهداء تبریز دفن شده اند. بعد از گذشت ۲ تا ۳ سال از شهادت ایشان بود که حقوق ماهیانه بازنشستگی به خانم او تعلق گرفت و تا قبل از آن حقوقی به وی پرداخت نمی شد تا اینکه با نامه نگاری هایی این امر صورت پذیرفت. ایشان صاحب ۲ فرزند می باشند.
این مستندساز در خصوص علت نامگذاری این فیلم به نام “کسی او را ندید” گفت: او واقعا دیده نشد. در طول تمامی این سال ها که به شکل یک پیرمرد درآمده بود هیچ ادعا و سر و صدایی نداشت و خیلی گمنام و بدون منت، حرکت انقلابی خود را در طبق اخلاص گذاشته بود و صبورانه رنج نخاعی خود را تحمل می کرد. به طوری که این نگرش ایشان به جذابیت فیلم ما افزود.
“امین با حجب خیاطی پور” دیگر کارگردان این مستند در همین رابطه اضافه کرد: بعد از ارائه طرح، پسر ایشان که متوجه عنوان این فیلم شد گریه کرد و گفت واقعا پدر من در تمامی این سال ها دیده نشد و اسم خوبی برای این کار انتخاب کردید.
“خیرخواه” در پاسخ به علت پرداختن به این موضوع تصریح ساخت: ما ۱۰ سال پیش برای یک کار گزارشی معرفی شده بودیم که قرار بود از بزرگوارانی که در جریان انقلاب تبریز مشارکت داشتند تجلیل شود. ما به آقای “الماسی” مراجعه کردیم و او تمامی اتفاقاتی که دخیل در آن روزها بود را برای ما تعریف کرد. در پس زمینه ذهن ما این موضوع مانده بود.
وی افزود: بعد از گذشت ۱۰ سال که ما راش ها را می دیدیم با خودمان فکر کردیم که قابلیت پرداختن به یک اثر مستند را دارد. همان زمانی بود که بنیاد شهید بعد از فوت، شهادت ایشان را به رسمیت شناخت. اینجا ما از صحبت های باقی مانده از ایشان استعلام گرفتیم و با خانواده این شهید مصاحبه کردیم و دیدیم که همه چیز درست است. ما هم با این شهید عزیز که در جریان انقلاب حضور داشتند و جانباز شدند و هم با خانم بزرگوار ایشان که او را هم یک انقلابی می دانیم همذات پنداری کردیم و این فیلم تماما در تبریز و روستای “اَندریان” ساخته شد.
وی یادآور شد: از تصاویر آرشیوی انقلاب تبریز و همینطور مصاحبه های این شهید استفاده کردیم و صحبت های این شهید را بر روی تصویر به عنوان گفتار متن قرار دادیم.
“خیرخواه” در مورد روند کار و مراحل ساخت این مستند گفت: تصاویر آرشیوی که در اختیار داشتیم را تصمیم گرفتیم بسط دهیم، مصاحبه هایی را ضبط کردیم، با کروکی هایی که آن پیرمرد از محل حادثه برای ما کشیده بود یک سری تصاویر امروزی گرفتیم، بعد به سراغ آرشیو تصاویر انقلاب ۵۷ تبریز رفتیم. جالب اینکه بعضی صحنه ها را می خواستیم بازسازی کنیم ولی تصاویر مشابه آن اتفاقات را هم در آرشیو پیدا کردیم.
او درباره چالش هایی که حین ساخت این مستند با آن روبرو بودند بیان داشت: چالش اساسی، بودجه ی این فیلم بود. شاید فضای فکری این طور باشد که تصور کنند فیلم های بخش شهید آوینی از حمایت ویژه ای برخوردار می باشند اما حقیقتا این طور نیست. این فیلم با بودجه بی نهایت کم و کاملا دلی ساخته شد. در غیر این صورت با آن میزان بودجه حتی نمی شد دستمزد یکی از عوامل را پرداخت کرد.
“باحجب” در این رابطه خاطرنشان ساخت: اگر در تهران یک فیلم با بودجه ی دقیقه ای فلان قدر ساخته می شود، برای فیلم ما به اندازه کمتر از یک دقیقه از کل آن دست فیلم ها بودجه صرف شد.
“خیرخواه” در پاسخ به اینکه آیا جای خالی چنین مستندهایی در سینمای کشور احساس می شود گفت: صد در صد همینطور می باشد. اخیرا در سینمای ما، مستندها در واقع فیلم های داستانی هستند که در بستر مستند ساخته شده اند. گویا سناریویی طراحی و با فرم مستند ساخته شده است. چه بسا نتوان قالب مستند بر آن نام نهاد. در صورتی که آن تعریفی که برای سینمای مستند داریم منطبق بر واقعیت و حقیقت و سند یک اتفاق است و حال ما روایت خودمان را به مخاطب نشان می دهیم.
این کارگردان در ادامه به کمبودهای سینما مستند اشاره کرد و گفت: در حوزه پخش، فیلم مستند نمی تواند مخاطب خود را پیدا کند. در تلویزیون و پلتفرم های نمایش خانگی و گروه سینمای هنر و تجربه باید بستر مناسبی برای توزیع سینمای مستند فراهم شود. “اکران حقیقت” نیز که به تازگی راه اندازی شده است حرکت ارزنده ای است.
اینکه فیلم به لحاظ ساختاری و محتوایی از چه ویژگی خاصی برخوردار می باشد که می تواند توسط هیئت داوران دیده شود، موضوع دیگری بود که “باحجب” در مورد آن گفت: من خانم این شهید را ویژگی خاص این اثر می دانم و دوست می دارم که دیده شود. ایشان تمامی ویژگی های یک بانو و زن ایرانی مسلمان و سنتی را دارد. او با ایثار همه جانبه مانع از فروپاشی این خانواده شد. او قسمت و تقدیر خود را می پذیرد. علی رغم آسیبی که این خانواده می بیند، با وجود این خانم که ستون زندگی بوده اند و هستند به حرکت خود ادامه می دهد. فرزندان پسر و دختر این خانواده افراد موفقی هستند و زندگی عادی خود را دارند.
“خیرخواه” درباره برگزاری جشنواره سینما حقیقت و تاثیر آن بر فیلم سازان جوان گفت: ایجاد بخش بندی در اکران جشنواره و جدا نمودن بخش شهید آوینی از مسابقه ملی، موجب موضع گیری مخاطبان می شود. تماشاگر فکر می کند که فیلم های مورد حمایت و رسمی در بخش شهید آوینی نمایش داده می شود در صورتی که ابدا چنین چیزی نیست. بخش شهید آوینی و بخش مسابقه سینمای ملی بهتر می باشد که در هم ادغام شوند. چه ایرادی دارد که فیلمی از بخش شهید آوینی با آن شهودی که دارد در بخش مسابقه بین الملل نمایش داده شود.
او در همین ارتباط به موضوع مهم تاریخچه جشنواره اشاره داشت و تاکید کرد: خاطرمان هست که سال ۸۵ که زمزمه برگزاری نخستین دوره این جشنواره بود، با نام جشنواره شهید آوینی شروع به کار کرد و راه اندازی شد. اساسا سنگینی برگزاری جشنواره به بخش شهید آوینی بود. اما در ادامه سایه ی سایر بخش ها سنگین تر شد. می توان در جشنواره شانزدهم، فیلم های بخش شهید آوینی را در بخش مسابقه ملی و بین الملل گنجاند.
“خیرخواه” در مورد تاثیر شهید مرتضی آوینی بر روی روند فیلم سازی جوانان گفت: سینمای مستند شهید آوینی یک قالب منحصر به فرد و ابداع ایشان بود. حضور بر سر اتفاق و روایت کاملا عرفانی و شاعرانه از آن فضا، شخصی و متعلق به ایشان هست و در تمام سینمای دنیا نیز انحصاری و اورجینال و ناب است. جهان بینی ایشان را در نگاه و لحن و بیان او می بینیم. در سپهر سینمای حال حاضر مستند ما، فیلم های نه چندان حرفه ای را سینمای شهید آوینی نام می نهیم و این اصلا درست نیست.
“خیرخواه” در پایان در مورد اهمیت بخش آنلاین جشنواره گفت: بخش آنلاین مولود ایام کرونا است و اتفاقا خیلی هم خوب است که همچنان وجود داشته باشد و جای خودش را در سطح کشور پیدا کرده است و برای اثرگذاری جشنواره، مطلوب است. سینمای مستند سینمای فاخری هست که هم پرسش می کند و هم پاسخ می دهد.
پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت از ۱۸ تا ۲۵ آذرماه به دبیری محمد حمیدی مقدم در تهران در حال برگزاری است.
| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا
| عکس از: الهام سادات روئین تن
