سینمایی نیوز– چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران روز شنبه ۲۹ مهرماه 1402 و در سومین روز اکران فیلم‌های کوتاه راه‌یافته به بخش‌فیلم‌های داستانی مسابقه سینمای ایران، در سانس دوم سالن شماره یک از ساعت ۱۶ تا ۱۷:۳۰ پردیس سینمایی «ملت»، میزبان علاقه‌مندان سینمای کوتاه و فیلم “گربه ماهی” در ژانر درام به کارگردانی”امیرحسین مهماندوست” بود.

به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “امیرحسین مهماندوست” کارگردان فیلم کوتاه “گربه ماهی”، پس از نمایش فیلم، در گفت و گویی مفصل، درباره علت نامگذاری این فیلم بیان داشت: نام ابتدایی فیلم سرویس بود. ۴۸ ساعت بعد از اتمام تصویربرداری، تصمیم بر آن شد که عنوان فیلم را به لاتین و متناسب با پخش بین الملل انتخاب کنیم. در بررسی ها، به یک ماهی لجن خوار به نام cat fish رسیدیم که هم به ماهیت قصه ی فیلم ما شباهت داشت و هم گربه و ماهی، در فیلم ما وجود داشت. این گربه ماهی، مدام در حال پاک سازی، لجن خوردن و لجن بردن است؛ حتی اگر جایی تمیز باشد، باز هم به کار خود ادامه می دهد.‌ کاراکتر اصلی فیلمِ ما هم مدام در حال تمیز کردن بود؛ حتی اگر جایی تمیز بود، باز هم کنکاش می کرد تا چیزی از آن خارج کند. جناب آقای “محمد تقی فهیم” منتقد فیلم در جلسه نشست نقد و بررسی جشنواره، فیلم را بسیار دوست می داشتند، تنها ایرادی که داشتند این بود که چرا اسم فیلم را در تشابه با فیلم “ماهی و گربه” “شهرام مکری” انتخاب نمودم که بعد از توضیحات بنده، وقتی ایشان پی بردند اسم فیلم با ریشه یابی انتخاب شده است، در کل به فیلم لایک دادند.

“امیرحسین مهماندوست” در مورد علت پرداختن به این سوژه اظهار داشت: حدود ۸ سال پیش در همسایگی ما، خانمی زندگی می کردند که وسواس داشتند و حتی خانواده شان تاب تحمل او را نداشتند؛ به اندازه ای که هر زمان، حتی ساعات نیمه شب و ابتدایی بامداد یا بعدالظهر و شامگاه، به خانه خودمان که می آمدم، این خانم را می دیدم که مشغول تمیز کردن خانه ما بودند و به واحد طبقات بالایی نیز می رفتند و خانه آن ها را نیز نظافت می کردند. مادر بنده به مثابه کاراکتر فیلم “گربه ماهی” با اینکه حرص می خوردند اما روی آن را نداشتند که این خانم را از منزل به بیرون هدایت کنند.

این کارگردان ادامه داد: سال گذشته که بنده به اردوی فیلمسازی همدان دعوت شدم، از من خواستند در مدت زمان ۲۴ ساعت یک فیلمنامه کمدی بنویسم و یک هفته ای کارگردانی و تدوین‌کنم. زمانی که فیلمنامه آماده شد، گفتند این فیلمنامه قوی است و آن را اینجا نسازید. به استان البرز که بازگشتم، ۲ مرتبه تا مرحله پیش تولید نزدیک شدم، تا اینکه بعد از نوروز ۱۴۰۲ فیلم ساخته شد.

 وی در مورد روند تولید و مراحل کار گفت: برای انتخاب بازیگر نقش دختر جوان فیلم، به خانم “ریاضی” پیشنهاد دادم اما بازیگر نقش همسایه در طول مراحل ضبط، که‌گاه همراه با کنسلی بود، تغییر نمود. از ابتدای اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ پیش تولید را به صورت رسمی شروع کردم، یک جلسه ملاقات با بازیگران، یک جلسه دورخوانی فیلمنامه و یک جلسه نیز تست گریم و لباس داشتیم. از آن جایی که بنده سال ها به کار بازیگری پرداختم، با شناختی که از تناسب بازیگر با نقش دارم، به طور مستقیم بازیگران فیلم را انتخاب نمودم، با عوامل فیلم قرار گذاشتم، پیش تولید یک ماه زمان برد، دکوپاژ رنگ فیلم در حدود ۳۰ صفحه انجام شده بود، لوکیشن تغییر نمود، و در نهایت ۳ روز ضبط تصویربرداری داشتیم. لوکیشن در تهران منطقه شهران بود. پس تولید را با یک تیم جامع شامل تدوینگر، آهنگساز، ویژوآل آرتیست، فتو موشن، که از اهالی انجمن سینمای جوانان ایران هستند، به انجام رساندیم؛ به این صورت که روز ها هر کدام بر سر کار های خود می رفتیم و شب ها روی فیلم کار می کردیم.

وی در مورد جای خالی چنین فیلم هایی بیان نمود: بنده، شخصا، ریسکِ بسیار سنگینی را بر لبه تیغ داشتم. این که هم محدویت مالی داشته باشم و ۵ روز تصویربرداری را در ۳ روز انجام دهم، و هم این که فیلمی با مضمون درام را به لحاظ ساخت و فرم و تصویر و ژانر، به کمدی فانتزی نزدیک کنم، به خودی خود سخت است، ضمن این که مخاطب وقتی فیلم را مشاهده می کند خنده خاصی از فیلم نمی گیرد و در عین حال، مضمونی را نیز دریافت می نماید. با تمامی این ها، به یک خروجی نسبی رسیدم.

“مهماندوست” در همین ارتباط خاطر نشان ساخت: بنده تمامی فیلم ها را در همه ی باکس های جشنواره ملاحضه کردم. از بسیاری چیز ها ناراحتم. به طور نمونه، ۲ فیلم امسال دیدم که مو به مو مشابه با فیلم های سال گذشته جشنواره است. فیلم های دیگری نیز هستند که ایده ها و سوژه های تکراری از فیلم های سینمایی و کوتاه دارند که این به ضرر خود ما و به ضرر جامعه سینمای کوتاه است. ای کاش، درک کنیم که در سینمای کوتاه، علاوه بر این که باید خوب و حرفه ای بسازیم و برای مخاطب، احترام قائل شویم، جایی است که باید ریسک کنیم، فیلم جدید بسازیم، ژانر را پیدا کنیم، خودمان را بشناسیم و آزمون و خطا کنیم.

این فیلمساز در مورد ویژگی های ساختاری و محتوایی این اثر که می تواند توسط هیئت داوران دیده شود یادآور شد: من سعی نمودم در فرم و محتوا یک نسبیتی را رعایت نمایم. از ساب ژانر های کمدی، یعنی آن چه کمدی را از پایه تشکیل می دهد، یکی از سوژه ها تکرار و این تکرار موجب خنده می شود بهره بردم. حال، نقدی بر فیلم خواندم که نوشته شده بود “چرا نظافت در فیلم تکرار می شود”. پاسخ بنده این هست که وقتی فیلمی در مضمون، موضوعِ وسواس را طرح می کند، در فرم و کوپاژ نیز باید این را رعایت نماید. اساسا وسواس در اصل، با خود، تکرار را به همراه دارد. این یک نقطه قوت در فیلم است که در آن فرم به محتوا و ایده نزدیک شده است. بنده روی رنگ، نور و دکوپاژ فیلم در راستای ژانر، بسیار وقت گذاشتم. این طور نبود که مانند بسیاری از فیلم ها، دکوپاژ و برنامه ریزی رنگ نداشته باشم و یک طیفی از رنگِ آماده مانند دودی و خاکستری، بر روی سراسر فیلم بگذارم. برای صداگذاری نیز خیلی وقت گذاشتم. اگر در صحنه ای از فیلم رعد و برق می شود و باران می بارد، این در راستای تغییر شخصیت و کاراکتر فیلم است.

وی در مورد چالش های زمان ساخت این فیلم گفت: چه بسا ۹۰ درصد از دوستان اگر به چالش هایی که بنده در زمان ساخت این فیلم داشتم بر می خوردند، دست از کار می شستند. تجربه ای که من در ساخت این فیلم کوتاه کسب نمودم، با ساخت ۳ فیلم سینمایی به آن نمی رسیدم. بزرگ ترین چالش من این بود که ۲۴ ساعت پیش از شروع تصویربرداری، لوکیشن اصلی فیلم را که ۶ ماه پیش از آن در استان البرز هماهنگ نموده بودم، تحویل داده نشد؛ در نتیجه دکوپاژ، طراحی صحنه، تجهیزات، بازیگر، غذای گروه و بسیاری موارد دیگر به هم ریخت و دومینو وار، مشکلاتِ پی در پی، به همراه آورد. با تمامی این ها، جا نزدم و تا انتها پیش رفتم و خدا را شکر، الان اینجا در بخش مسابقه سینمای ایران چهلمین جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارم. می گویند نجنگ، جنگیدی نترس، ترسیدی بمیر. و اما من شعاری در زندگی داشتم و آن اینکه: یا وارد کاری نشویم و نجنگیم یا اگر جنگیدیم، نترسیم.

وی گفت: به شخصه می توانم بگویم زمانی که فیلم را برای جشنواره حافظ (که پذیرش شد)، جشنواره ایثار و فیلم کوتاه تهران ارسال نمودم، با وجودی که خودم فکر می کردم در ۲ مورد از فیلم، به طور مثال موسیقی یکی از سکانس ها، به ممیزی برخورد کنم اما در جشنواره فیلم کوتاه تهران کوچک ترین ایرادی به فیلم نگرفتند و این خِرَد را داشتند که وقتی فیلمسازان بر روی این ریل گذاری ژانر که انجام داده ایم قدم گذاشتند، پس به ایشان سخت نگیریم و ممیزی ها کاهش پیدا می کند تا این تنوع در آثار شکل بگیرد.

“مهماندوست” در اشاره به اهمیت حمایت و هدایت سینماگران کوتاه برای تولید بی دغدغه بیان نمود: باید متولی امر وجود داشته باشد تا با ارگان ها در جهت معرفی فیلمسازانِ خوبِ سینمای کوتاه گفت و گو کنند. این اتفاقِ شگرفی را برای اهالی سینمای کوتاه رقم می زند؛چرا که دیگر دغدغه مالی و بودجه ندارند، و نیز کیفیت آثار ساخته شده توسط ارگان ها و میزان رضایت مخاطبان از این آثار بالا می رود. مخاطب هدف من خانواده است، شاید در حین تماشای فیلم نخندند اما اطمینان دارم که با شخصیت فیلم همذات پنداری می کنند و در همسایگی شان چنین کسی را می شناسند و خاطره ای برای ایشان زنده می شود.

او گفت: شاید باورتان نشود، پدر بنده در طول زندگی شان، شاید تا به حال ۲ فیلم ندیده باشند، زمانی که ایشان این فیلم را تماشا می کردند، با وجودی که نمی دانستند از روی شخصیت همسایه مان این فیلم را ساخته ام، آن چنان قهقهه ای می زدند که باید می دیدید، وقتی هم که به ایشان موضوع همسایه را گفتم، خنده های شان شدت بیشتری گرفت. کسالت پدر نیز با ساخت و راهیابی این فیلم توسط من به جشنواره، بهبود یافت و انگیزه پیدا نمودند. کسانی که عشق به سینما دارید، چیزی به نام دنده عقب و جا زدن، در سینما نداریم، برای رسیدن به عشق و هدف، باید پیش برویم. برای سینماگر، حرمت و جایگاه خانواده باید در راس امور باشد، چون در غیر این صورت دیگر نمی تواند برای خانواده فیلم بسازد.

او درباره جایگاه پژوهش در جامعه و مدیریت کلان کشور، جامعه، دانشگاه و همچنین تغییر نگاه به سینمای کوتاه با نگاه روزآمد و مخاطب محور اظهار نمود: بهتر است در حق مستند، انیمیشن، لطف بیشتری صورت پذیرد و این قالب از آثار با تعداد ۱ یا ۲ فیلم، درون باکس ها در کنار فیلم های داستانی در جشنواره نمایش داده شوند. سالن های نمایش مستند در جشنواره نیز بایستی به مانند سالن های نمایش داستانی پُر از تماشاگر شوند. مسئولین باید برای نگاه مخاطب برنامه ریزی نمایند تا اندک اندک، زائقه مخاطب جذب آثاری شوند که حرف دارند. این مهم، باعث رشد جامعه در هر زمینه ای می شود.

“مهماندوست” در خصوص زیرساخت های درست برای سینمای کوتاه کشور گفت: انجمن سینمای جوانان ایران در حال انجام کار ها است و بهتر است سالن سینمایی در کشور وجود داشته باشد که در طول سال به نمایش فیلم های کوتاه اختصاص یابد. تجهیزات دفاتر نیز که تکمیل شود، کیفیت آثار و انگیزه ها بالا خواهد رفت و هزینه ساخت فیلم ها کمتر خواهد شد. این، خود، به تقویت زیر ساخت ها کمک می کند. برگزاری آنلاین جشنواره نیز به جذب مخاطبِ بیشتر کمک می کند، مخاطب نظر می دهد، بلیت می خرد و درآمد زایی می شود. این اکران آنلاین حتی به اجرای صحیح تر بخش آرای مردمی کمک می کند، چرا که در اکران فیزیکی، تماشاگران، نه تمامی فیلم های حاضر در جشنواره را، بلکه تنها، فیلم های یک باکس را با هم مقایسه می کنند.

وی در پاسخ به پرسشی در خصوص تدوین نظام جامع دستمزد ها اظهار داشت: عوامل فیلم بنده که بی نظیر بودند و رفیقانه همکاری کردند. اما اگر برای انجام یک بخش فنی، با ۵ نفر تماس می گرفتیم هر کسی یک دستمزد ارائه می دادند. می شود حتی با توجه به تورم، یک سقف و کف تعیین شود.

“مهماندوست” در بخش پایانی صحبت های خود در انتقال تجربه به علاقه مندان فیلمسازی در سینمای کوتاه گفت: در خصوص فیلمسازان فیلم اول عرض می کنم، تا روزی که در یک کمال گرایی کامل منتظر باشیم همه چیز برای ساخت فیلم اول فراهم شود، این اتفاق، حتی بعد از چند سال نخواهد افتاد. وقتی شروع به کار کنید، همه چیز مهیا خواهد شد. با فیلم اول قرار نیست کسی به کن برود و جوایز را درو نماید. اما ساختن فیلم باعث می شود مسیر باز شود.

وی این طور به صحبت های خود پایان داد: دیگر بحث افراط و تفریط است؛ عده ای از دوستان، فیلمنامه و پول و شرایط را دارند اما هیچ مشاوره ای از کسی نمی گیرند و در نهایت، تعدادی راش، پیش روی خود می بینند که به مرحله تدوین هم نمی رسد، عده ای دیگر نیز با وجود آماده بودنِ همه چیز، چندین سال فیلمنامه را از دست این استاد به دست آن استاد تحویل می دهند تا به جمع بندی نهایی برسند؛ اما هنوز فیلم را نساخته اند. دو دیگر آن که، برای ساخت فیلم های اول خود شان، خیلی درگیر فیلم های بیگ پروداکشن نشوند. از هیچ چیز نترسند، شروع کنند که خدا کمک شان خواهد کرد.

بنفشه ریاضی، افسانه چهره‌آزاد، مریم اسماعیلی، لیانا سالک‌نیا، مانی اخشی و بارانا صادقی در این اثر به ایفای نقش پرداختند.

از دیگر عوامل فیلم کوتاه “گربه ماهی” می‌توان به نویسنده و کارگردان: امیرحسین مهماندوست، تهیه کننده: منصور مهماندوست و امیرحسین مهماندوست، مدیر فیلمبرداری: سیاوش مزروعی (با تشکر از محسن حسینی)؛ دستیار اول فیلمبردار: علیرضا محمدی؛ گروه فیلمبرداری: حسین ملک محمدی، یوسف لطیفی، نوید پناهی، امیرمحمد فرجی، جواد تقی زاده؛ اپراتور دوربین: سهیل ملکی؛ استدی کم: شاهین شیرزادی؛ پشتیبانی فنی: داستان یک شهر؛ مدیرصدابرداری: علی فضلی؛ دستیار صدا: مسعود محمدی؛ طراح صحنه: محمدرضا میرزامحمدی؛ دستیار یک صحنه: فرنوش هنری؛ مدیر صحنه: امید سوادی؛ دستیاران صحنه: عرفان عالیان؛ طراح لباس: صبا معراجی؛ دستیار لباس: زهرا مصیب‌زاده؛ خیاط: سمیه خواسته؛ طراح گریم: امیدگلزاده؛ مجری گریم: کیمیا محبوبی؛ برنامه ریز و دستیار کارگردان: محمدحسین کریمی؛ منشی صحنه: مرجان مرتضوی؛ دستیار اول کارگردان: سهیل پریانی؛ مدیر روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای: سیدمحمدصادق سیادت؛ عکاس: مژگان اصفهانیان؛ فیلمبردار و عکاس پشت صحنه: علی اقتصاد؛ مدیرتولید: آویدا امیری؛ دستیار تولید: امیرمهدی کریمی؛ لوکیشن: گلدن فیلم؛ مدیرتدارکات: عرفان راشد، باتشکر از علی‌اصغر بازگشا؛ تدارکات: علیرضا گلزایی، بهنام امیرسرداری، آرشاک هرمزی اشاره کرد.

چهلمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۲ در حال برگزاری است.

| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا

| عکس از: الهام سادات روئین تن