سینمایی نیوز- حجت الاسلام “امید آقایی جلیانی” اولین روحانی کارگردان تاریخ سینمای ایران می باشد. او اصول سینما را طی دو سال در سوئد و در یک دوره خصوصی، نزد “احمد توکلی”، مدرس سینما فرا گرفته است. وی در سال ۱۳۹۰ کتاب “اخلاق کریمان” را با محوریت مبانی و اصول اخلاق اسلامی و حدیثی از امام صادق (ع) در ۲ جلد، که جلد اول شامل ۳۱۲ صفحه و جلد دوم ۲۲۴ صفحه می باشد، توسط انتشارات “بیت الاحزان” قم منتشر کرده است. از آنجایی که سرانه مطالعاتی کتاب در کشور پایین می باشد، تصمیم می گیرد تبلیغ آموزه های دینی را با مدیوم سینما که برترین رسانه است، پی بگیرد. چند سالی فیلم کوتاه و نیمه بلند ساخته و در سال 98، نخستین فیلم سینمایی خودش را جلوی دوربین برده است.

در پردیس سینما گالری ملت، این روحانی هنرمند را دعوت به گفت و گو کردیم که با روی خوش پذیرفت.

با هم این گفت و گو را مرور می کنیم.

سینمایی نیوز: عرض سلام و تقدیم احترام خدمت حضرتعالی داریم و تشریف فرمایی شما را به جشنواره فیلم فجر و اساسا ورود شما به سینمای ایران را خیرمقدم می گوئیم. لطفا خودتان را معرفی بفرمایید.

– سلام علیکم و رحمةالله و برکاته. از شما بسیار تشکر می کنم. “در طریقت هرچه پیش سالک آید خیر اوست/ در صراط مستقیم ای دل کسی گمراه نیست”. ما همه چیز را به تفأل خیر می زنیم. بنده “امید آقایی” هستم. من ۵ تا ۶ سال در سینمای کوتاه و نیمه بلند، کارِ تجربی کردم. ۲ فیلم کوتاه «مکر پنهان» سال ۹۴ و «از فرش تا عرش» سال ۹۵ و یک فیلم نیمه بلند داستانی به نام «کج‌راهه» سال ۹۵ و تله فیلم «آن روی سکه» متعلق به سال ۹۶ بوده است و آخرین کار هم که همین «ورود و خروج ممنوع» است.

چند سالی هست ورود کردم به عرصه ی سینما که سالِ قبل، خداوند متعال کمک کرد و موفق شدم اولین فیلم سینمایی خودم را با نام «ورود و خروج ممنوع» به تهیه کنندگی “مرتضی شایسته” بسازم. پروانه‌ی ساخت متعلق به بهار ۹۸ است و فیلمبرداری در آذرماه ۹۸ انجام شد و ۴۰ روز فیلمبرداری داشتیم.

“بیچاره اگر مسجد آدینه بسازد یا سقف فرو ریزد و یا قبله کج آید”. ۲ تا ۳ سال به دنبال پروانه ساخت بودم و مجوز را که گرفتم کرونا آمد و سینماها تعطیل شد. فیلم آماده است و منتظریم که ان شاالله اکران، شکلِ عادی به خود بگیرد و فیلم را نمایش دهیم. فیلم، دارای پروانه ساخت بود و برای شرکت در جشنواره ارائه دادیم و جزء ۵۷ فیلمی بود که مورد بازدیدِ هیئت داوران واقع شد؛ اما نهایتا جزء ۱۶ فیلم بخش مسابقه قرار نگرفت. در هر صورت ۱۶ فیلم باید انتخاب می شد. البته بنده نظرم این بود که فیلم به سینمای گیشه تعلق دارد و آن کسانی که فیلم را دیدند معتقدند در اکران خیلی موفق خواهد شد و مورد استقبال جامعه قرار خواهد گرفت؛ البته اگر اسیرِ تنگ نظری نشود. فیلم کمدی‌ست و یک نقد جدی به روحانیت دارد.

سینمایی نیوز: فضای جشنواره فیلم فجر امسال را چگونه می بینید؟

– به نظر می رسد که جشنواره ی امسال به خاطر کرونا و اتفاقاتی که دامن زد، خیلی سرد است و رونقی ندارد. سال های گذشته تعداد فیلم های بیشتری در جشنواره حضور داشتند و امسال تنها شاهد ۱۶ فیلم هستیم. آن کسانی که در این حوزه فعالیت می کنند، دوست دارند فیلمشان به جشنواره ورود کند و دیده شود و مورد نقد و بررسی واقع شود و نقاط ضعف و قوت اثرِ خودشان را بدانند تا در صددِ رفعِ ایرادات خودشان بر بیایند و سالِ بعد با قدرت و تکامل بهتری حاضر شوند.

سینمایی نیوز: سینمای دینی را چطور تعریف می کنید؟

– من فکر می کنم هر فیلمی که یک قدم جامعه را به سمتِ تعالیِ اخلاقی و فرهنگی ببرد، این یک فیلم دینی هست. یعنی اینکه با هر رویکردی انسان ها را صبورتر و بامروت تر و شجاع تر و نسبت به دیگرِ آدم ها مهربان تر کند و مردم را یک گام در جامعه جلوتر برود.

سینمایی نیوز: جایگاه اندیشه های حضرت امام (ره) و آرمان های انقلاب اسلامی را در سینمای ایران چگونه می بینید؟

– این چند سالی که بنده به جشنواره می آیم و فیلم ها را می بینم، مشاهده می کنم که فیلم ها اگر نگوییم صد در صد می توان گفت ۹۵ درصدِ آن ها هیج ارتباطی به انقلاب اسلامی ندارد. ما خراب کردیم، حرف های زیبا و عمل نشده بسیار داشتیم.

ما خیلی به سینمای انقلاب ضربه زدیم. اگر بنده بخواهم نقاط ضعف خودمان را عرض کنم، یکی این هست که ما خیلی بد شعار دادیم و دیگر اینکه به اسم این سینمای دینی و انقلابی آمدیم قلع و قمع کردیم. یعنی از طرفی جلوی یک جوان و فیلمسازِ فیلم اولی را حتی با وجود سرمایه گذارِ شخصی می گیریم و مته به خشخاش می گذاریم و در مقابل بودجه های کلان و میلیاردیِ بیت المال، به کسی که چندان تجربه ای هم ندارد، برای هدر دادن پرداخت می کنیم.

در همین ۳ تا ۴ سال گذشته، من فیلمی دیدم که به اسم سینمای دفاع مقدس ساخته شد اما هیچگونه بازتابی در سینما و حتی تلویزیون و شبکه های نمایشی نداشت. متاسفانه در این بین، کسی هم نیست که بپرسد این بودجه ای که خرج شد، به کجا رسید! فقط ساخته می شود و دور ریخته می شود. اینها ضربه می زند.

 آن جوانی که می داند استعداد دارد و تلاش می کند برای ساخت یک اثر اما می بینیم که به او چیزی نمی رسد و حس بدی به او دست می دهد. در این فضا، کار برای هنرمندانِ متعهد و انقلابی سخت می شود. در این سال ها الحمدالله جوان های خوب و کاربلد ورود کردند که ما ذوق می کنیم و امیدوار هستیم.

سینمایی نیوز: جایگاه اقتصاد و گیشه را در سینما چطور ارزیابی می کنید؟

– سینما یک روندی دارد که فروش و اقتصاد در آن، مسئله ی مهمی هست. ما باید فیلمی بسازیم که پرفروش باشد. حال اگر بخواهیم با بودجه و سرمایه گذار شخصی ورود کنیم، قطعا باید فیلمنامه ای داشته باشیم که در گیشه موفق باشد و آن سرمایه گذار مطمئن باشد که سرمایه اش برمی گردد.

این خیلی ظرافت و هنر می خواهد که فرمایشات حضرت امام (ره) درخصوص مستضعفین و شجاعت و وطن دوستی و … را تبدیل به فیلمنامه ای کنیم که در مرتبه ی نخست شعاری نباشد؛ ضمن اینکه حرف را به درستی رسانده باشد و در مرحله ی دوم جذاب باشد و در آخر پرفروش شود. این خیلی سخت هست.

سینمایی نیوز: ارزیابیِ حضور روحانیون در سینما چگونه است؟

– ما یک طیفی از روحانیون داریم که دو مسئله را شامل می شود: یکی اینکه عده ای تکبر خاصی دارند و خود را تافته ی جدا بافته می دانند و می گویند شان ما از مردم جدا هست. یک گروه دیگری هم هستند که انسان های به واقع بسیار خوب و مهربانی می باشند؛ بدون تکبر و غرور اما ایشان متاسفانه زبان مردم را بلد نیستند.

 خب وقتی ما در قرآن این را داریم که خداوند متعال برای هر قومی پیامبری می فرستاد که به زبان آن قوم صحبت کند، حال می بینیم که خودِ آن زبان و گویش نیست؛ بلکه دانش آن محیط را نیز باید دارا بود. به مانند حضور در دانشگاه که بایستی با آنها ارتباط برقرار کنم و با ایشان همراه شوم و آنها را نیز با خودم همراه کنم.

به نظرم یک روحانی به هر فضایی که وارد می شود، باید زبان آن محیط را بلد باشد که ما در فیلممان آسیب شناسی کردیم.

اگر روحانیون به این حوزه ورود کنند، هم نگاه آن‌ها به مقوله سینما متفاوت شده و متوجه می‌شوند که اهالی نجیب و شریفی هم در این حرفه مشغول فعالیت هستند و هم اینکه اهالی سینما نگاه بهتر و واقع بینانه‌تری به طیف روحانیون پیدا خواهند کرد.

سینمایی نیوز: انگیزه ورودتان به سینما را می فرمایید؟

– انگیزه ورودم به سینما تبلیغ با زبان این مدیوم به عنوان برترین رسانه بود. بنده گاهی معمم و با لباس روحانیت و گاهی هم بدون این لباس مقدس در صحنه حاضر می‌شدم. فکر کردم سینما می‌تواند رسانه بسیار مناسبی برای تبلیغ باشد.

 ما روحانیون و در واقع اسلام، حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.‌ بر همین اساس تصمیم گرفتم به حوزه کارگردانی وارد شوم. حتما یک جور تدبیر الهی برای ورود من به سینما در کار بوده است. من اعتقاد دارم که سینما منافاتی با تبلیغ که اساسِ کار ما روحانیون است، ندارد. سینما ابزارِ خوب و بسیار مهمی برای تبلیغ و ترویج آموزه های دینی می باشد. عوامل سینما اما رفتار بسیار صمیمانه‌ای با من دارند و علقه خوبی بین ما ایجاد شده است.

سینمایی نیوز: موانعی بر سر راهتان برای دریافت پروانه ساخت وجود داشت؟

– مدیران خیلی اذیت می کنند. یک صحبتی حضرت آقا داشتند مبنی بر اینکه «آتش به اختیار باشید». ما از مدیران می خواهیم که بگذارند تا کار کنیم. شما ببینید واقعا زشت هست که یک مجوز می خواهند بدهند، تن و بدن آدم را می لرزانند. برای کار در شبکه نمایش خانگی نیز هر بار چیزی می گویند. این سختگیری ها واقعا نمی فهمم به چه خاطر هست. من می گویم به بیت المال که می رسیم، مو را از ماست بکشید. اگر می خواهید به کسی حتی ۵۰ میلیون بودجه بدهید، از او رزومه بخواهید که پیش از این چه کار کرده اید که بخواهیم این پول را به شما بدهیم. ما متاسفانه به بیت المال که می رسیم، همه چیز باز می شود و نظارتی نیست اما به ساخت شخصی او کار داریم. به کار و اثر شخصی او چه کار دارید؛ بگذارید بسازد و اگر ضعیف شد که سینمادار اصلا آن را پخش نمی کند.

 ما دایره را باید بزرگتر کنیم. باید به تخصص افراد نگاه کرد. من فیلمساز خوب کشورمان، “اصغر فرهادی” را خیلی دوست دارم؛ چرا که تخصص دارد. او مگر دروغ می گوید؟! مگر غیبت می کند؟! این، گناهانِ بزرگ و کبیره هست دیگر. ما حلقه را تنگ کردیم و خیلی آدم های متخصص را از این دایره بیرون کردیم.

دریافت پروانه ساخت این فیلم ۲ سال به طول انجامید و سری آخر با تایید فیلمنامه از سوی حوزه علمیه قم بود که توانستیم مجوز و پروانه ساخت فیلم را دریافت کنیم.

سینمایی نیوز: در خصوص موضوع فیلمتان هم بفرمایید.

– ما در این کار ۲ نقش روحانی داریم که نقش یک روحانی را “محمدرضا شریفی‌نیا” و نقش روحانی دیگر را هم “یاسر جعفری” بازی می‌کنند. داستان درباره یک روحانی است که مسئول فرهنگی یک زندان است و در این بین اتفاقاتی برای او رخ می‌دهد که باعث می‌شود درس عبرتی برای دیگران باشد. در این فیلم، روحانیت نه در حاشیه بلکه در محور و مرکز فیلمنامه هست. در این فیلم یک نقد جدی به روحانیت دارم و نگاه واقع‌بینانه‌ای درباره روحانیت مطرح کردم.

فیلم «ورود و خروج ممنوع» یک کمدی اجتماعی مبتنی بر طنز موقعیت است و اتفاق‌هایی که در آن رقم می‌خورد، دارای لحظات شیرینی است که با توجه به قصه می‌تواند خیلی خوب با مخاطب ارتباط بگیرد. نیوشا ضیغمی، اکبر عبدی، محمدرضا هدایتی، هادی کاظمی، نیما شاهرخ شاهی و نعیمه نظام از دیگر بازیگرانی هستند که در این فیلم ایفای نقش می‌کنند.

بر آن بودم در فضای طنز با فیلمنامه ای پُر کِشِش، ارزش های مدنظرِ یک روحانی را در قالب یک فیلم جذاب ارائه نمایم تا پُرمخاطب باشد؛ که البته تهیه چنین فیلمی خیلی مشکل می باشد.

سینمایی نیوز: چشم انداز شما از فعالیت حرفه ایتان در سینما برای آینده چیست؟

– نگاه من در این حرفه علی الخصوص در تهیه کنندگی این هست که به جهت اینکه یک کشور اسلامی هستیم، در جهت ترویج اخلاق، یک کمپانی فیلم‌سازی با مشارکت کشورهای اسلامی ایجاد کنم و در بسیاری از کشورها فیلم بسازم. دغدغه من بعد از ۲۵ سال طلبگی و انس با اسلام و قرآن، اخلاق است؛ چه در نسبت با خودم و چه در نسبت با دیگر افراد حاضر در جامعه و دغدغه اجتماعی دارم.

سینمایی نیوز: ان شاالله توفیق روز افزون از خداوند مهربان و دستگیر کسب نمایید. از شما برای حضور در این گفت و گو صمیمانه تشکر می کنیم.

– از شما قدردانی می کنم و ان شاالله تعالی خداوند بزرگ و جبار اسباب تعالی زندگی تمامی ما را در دنیا و آخرت توفیق مرحمت فرماید.

| گفت و گو از: تورج اردشیری نیا