سینمایی نیوز- در چهل و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، قطار جشنواره فیلم فجر نیز به ایستگاه چهلم خود رسید. سینما به عنوان مهم ترین رسانه ارتباط جمعی مدرن و انقلاب اسلامی نیز به عنوان یک پدیده و جنبش اجتماعی در عرصة عمومی نقش مهمی ایفا می‌نمایند که این نقش با توجه به گسترش روزافزون رسانه‌ها هر روزه بیشتر می‌شود. اینکه این فرآیند در طول این سال ها چه خدمات متقابلی را عرضه داشته است و همچنین در گام دوم، انقلاب اسلامی در دهه ی پنجم حیات خود چه جایگاهی در جشنواره فیلم فجر می تواند داشته باشد موضوعی است که درباره آن با محمود گبرلو منتقد پیشکسوت سینما و کارشناس فرهنگی در برج میلاد خانه جشنواره فیلم فجر به گفتگو نشستیم.

محمود گبرلو در پاسخ به پرسش خبرنگار سینمایی نیوز درباره خدمات متقابل سینما و انقلاب اسلامی در طول این چهل و سه سال خاطرنشان ساخت: ابتدای امر عرض کنم که سوال شما خیلی زیباست و فکر می کنم که نگاه شما هم باید منصفانه باشد. وقتی می گویید خدمات متقابل انقلاب و سینما، بنده یاد جمله ی شهید مطهری می افتم که به خدمات متقابل ایران و اسلام اشاره می فرمودند. بیش تر از چهل سال است که انقلاب اسلامی روی داده است و یک اندیشه ی نوینی در سینمای ایران نشات گرفته از بیانات امام خمینی (ره) است که می فرمایند سینما یکی از مظاهر تمدن است و ما با سینما مخالف نیستیم ما با فحشا مخالفیم. همین افاضات موجب اتفاقات نوینی در سینمای ایران شد و فیلمفارسیِ فاقد اندیشه به کنار رفت.

وی در همین رابطه اینطور ادامه داد: اینطور هم نبود که مسئولین، آن سینما را کنار زده باشند بلکه این مردم بودند که آن سینما را نخواستند و مسئولین هم بر این مهم تاکید داشتند. انقلاب اسلامی که ایجاد شد مدیران مختلفی آمدند تا اندیشه های امام (ره) را تبیین کنند. یک دهه ای مدیران ویژه ای آمدند که نوعی سینمارا با فرهنگ خاصی ایجاد کردند. در دهه دوم و سوم هم مدیران دیگری آمدند. تا به امروز و این دوره که ما احساس می کنیم مدیران در پی سینمای نوین انقلاب اسلامی هستند. این یعنی آنکه ما سینمای انقلاب اسلامی را داشتیم. اینکه آیا سینمای این چهل سال متناسب با آرمان ها و اندیشه های انقلاب اسلامی بوده است را باید صاحب نظران بیایند و بنشینند و تحلیل و تفسیر کنیم تا آمار دقیق داشته باشیم.

وی یادآور شد: اما اینکه فکر کنیم سینمای ایران اصلا متناسب با انقلاب اسلامی نبوده است، بسیار اندیشه ی غلطی است. ممکن است نزدیک به آرمان ها و اندیشه های من نبوده باشد و با فاصله قرار داده باشد اما ضد آن آرمان ها نیست. ممکن هست مبلغ آن آرمان خواهی و انتظاراتی که ما می خواستیم نبوده باشد که این را باید بررسی و آسیب شناسی کنیم که ببینیم چه اتفاقی افتاده است. من فکر می کنم در وهله اول نمی شود به فیلمساز معترض شد چرا که او نگاه خود را تبیین و آن را تفکر می کند و بر پرده سینما می نشاند.

او در این باره اضافه کرد: منِ مسئول و متولی اگر برنامه ریزی را خوب تعیین کنم فیلمساز هم با من همراه می شود و این چیز بدی نیست. فیلمساز مایل هست با تماشاگر ارتباط برقرار کند ولی ممکن است دسترسی به اطلاعات و تحقیق نداشته باشد. یک مثال خیلی ساده و روشن می آورم: فیلمسازی یک سال درگیر یک‌پروژه است؛ چرا باید انتظار داشته باشیم که در طول یک سال، تحقیق و پژوهش و فکر کند! اصلا پرس و جو کند نیازهای جامعه چه هست و مردم چه چیزی را می پسندند ضمن آنکه اصلا وقت آن را ندارد. آن مسئولی که متولی ریل گذاری است باید این کار را انجام دهد. این فیلم سازان قابل احترام هستند چون دارند در کشور دلسوزانه کار می کنند.

وی گفت: اگر ما بیاییم و با فیلمسازان تعامل و گفت و گو کنیم تا نیازهای کودکان و نوجوانان را برطرف کنیم معلوم است که فیلمسازان استقبال می کنند. آن ها فیلمساز و صاحب اندیشه و دلسوز این آب و خاک می باشند. پس منِ برنامه ریز باید این نکته ی بسیار مهم را که تاکید می کنم گفت و گو و تعامل است با فیلمساز برقرار و این را درست تبیین کنم.

او تصریح کرد: هیچ هنرمند و فیلمسازی در دنیا دستوری کار نمی کند. این امرِ بدیهی برای هر هنرمند اعم از مذهبی و سکولار می باشد و فرقی نمی کند. روحیه هنرمند بدون استثناء، روحیه تعامل و گفت و گو است و شامل اطاعت کردن و مطیع بودن نمی شود. هر چقدر بیشتر با او گفت و گو کنید او نیز شاید به سمت شما گرایش پیدا کند.

او افزود: نکته بسیار مهم تر اینکه وقتی شما دارید ریل گذاری می کنید، این مسیر الزاماتی دارد و در وهله اول آموزش نیروی انسانی را در بر می گیرد. خیلی مهم است که شما چقدر در سیستم آموزشی و دانشگاه تاثیر گذاشتید تا این روند را به درستی هدایت و نظارت کنید. منِ محقق و مفسر با علم می گویم که اتفاقی در این زمینه نیافتاده است. دیگر آنکه اگر بخواهید تولید را رونق ببخشید این الزاماتی دارد که از آن جمله داشتن سالن سینما است. شما اگر در محلات سوپرمارکت نداشته باشید چگونه کالا را عرضه می کنید. این خیلی فاجعه است که ما در کشور ۶۰۰ سالن سینما داریم. یعنی استان ها و شهرستان هایی داریم که اصلا سالن سینما ندارند تا مردم بخواهند فیلم تماشا کنند. حال با نبودِ سالن سینما ما انتظار داریم که فیلم تولید شود و بفروشد. به همین دلیل است که سینماداران ما اعتراض کردند و می گویند تا فیلم پرفروش نداشته باشیم سالن را تعطیل می کنیم. این ها دارند ورشکست می شوند؛ چرا چون تولید را رونق ندادیم. یکی از شاخص های رونق تولید، احداث سالن سینما است. باید در فرمت های جدید حتی با ظرفیت ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر سالن های سینما در مجتمع های فرهنگی و مسکونی و پایگاه های بسیج بسازیم. چرا وقتی پروانه احداث یک برج را صادر می کنیم از ساختمان ساز نمی خواهیم که یک سالن سینما حتی با ظرفیت ۱۰۰ نفر در آن بسازد تا فیلم نمایش داده شود. اینجاست که سرمایه گذار احساس می کند که محل عرضه برای اثرش وجود دارد و شروع به تولید می کند.

او اشاره کرد: شما باید جریان اقتصادی را در سینما رونق دهید. همه ی عوامل سینما باید آرامش اقتصادی داشته باشند تا بتوانند در این عرصه وارد شوند. وقتی به جز تعدادی تهیه کننده و بازیگر، اکثریت، درآمد آنچنانی ندارند و فقر بر شاکله ی زندگی آن ها حاکم است و مستاجر می باشند چطور انتظار دارید به طور نمونه یک فیلمنامه نویس، فیلمنامه ی خوب و دقیق بنویسد. او سعی می کند خیلی سریع فیلمنامه ای بنویسد و آن را بفروشد و خرج هزینه های زندگی اش کند. پس شما به عنوان یک ریل گذار و برنامه ریز باید یک شرایط اقتصادی خوبی را در سینما فراهم بیاورید. این الزاماتِ شرایط اقتصادی موجب می شود فیلم هایی ساخته شود که مردم برای آن ها بلیط بخرند. اینجاست که ما تازه به محتوا می رسیم.

وی در بخش دیگر صحبت های خود بیان داشت: هر فیلمسازی که فیلمِ شخصی هم می سازد حق دارد آنچه را که به ذهن اش می رسد بسازد اما آن ریل گذار آنقدر باید با فیلمساز گفت و‌گو کند تا آن را اقناع نماید که شما با فیلمی که می سازی رغبتی برای خرید بلیط از سوی تماشاگر ایجاد نمی کنید. اگر بلیط خریده شود آن وقت است که گردش اقتصادی در سینما شکل می گیرد و سینماگران و تهیه کنندگان دارای آرامش می شوند.

او با اشاره به نگرش مقام معظم رهبری به سینما تاکید کرد: وقتی معظم له با تمام وجود می گویند که سینما یک قدرت برتر است پس چرا ما باید از قافله ی سینما در دنیا عقب باشیم! ما باید قدر این را بدانیم که یک عالِم و رهبر روحانی آنقدر از سینما به عنوان یک تکنولوژی جدید دفاع می نمایند که همین اتفاق بسیار مهمی است. ما چرا از این قدرت برتر، درست استفاده و بهره برداری نمی کنیم. من گاهی احساس می کنم که خیلی ها در ظاهر امر از فرمایشات ایشان اطاعت می کنند اما در باطن، دل شان به توجه در سینما نیست. یک ترس کاذب در درون برخی افراد مذهبی ایجاد شده است که سینما می تواند خطرناک باشد و این غلط است. سینما هیچ خطری ندارد بلکه یک تکنولوژی جدید است که ما می توانیم به درستی از آن استفاده کنیم. سینما مضر نیست بلکه نگرش آن فیلمساز است که می تواند مضر باشد. پس ما بیاییم و از سینما به نفع خودمان استفاده کنیم.‌ مگر اهالی دفاع مقدس استفاده نکردند. ما در زمان دفاع مقدس فیلم هایی داشتیم که شور و حماسه ایجاد می کردند و مردم را با روایت خوب بعد از تماشای فیلم به رفتن جبهه ترغیب می کردند. ما الان هم می توانیم چنین فیلم هایی در جلب مردم داشته باشیم. مگر فیلم های آقای حاتمی کیا نیستند که بدون استثناء فروش دارند. پس این نحو فیلم های آرمان خواهانه ی ما مورد استقبال قرار خواهند گرفت اگر درون آن ریل گذاری با تدبیر درست قرار بگیرند.

وی در بخش پایانی صحبت های خود درباره جایگاه انقلاب اسلامی در جشنواره فیلم فجر چهلم گفت: الان زود است که ما این نتیجه برسیم. استدلال دارم و آن اینست فیلم هایی که در این جشنواره مشاهده می کنیم، محصول تفکر مدیران دوره گذشته است. مدیران جدید با رویکرد انقلابی ۶ ماه است که استقرار پیدا کردند. باید صبر و حوصله کنیم تا این ها با برنامه ریزی هایی که دارند تولیدات جدید را روی پرده بیاورند و آن وقت است که می توانیم قضاوت کنیم این گروه از مدیران جدید که آرمان خواه هستند و شعار انقلابی می دهند و پیرو گرایشات دینی می باشند می توانند در جشنواره چهل و یکم و حتی چهل و دوم تولیدات خوبی داشته باشند. بنابراین اگر ما بخواهیم با این فیلم ها این آقایان و فجر چهلم را قضاوت کنیم منصفانه نیست. ما از فجر چهلم به عنوان جشنواره انقلاب اسلامی باید یاد کنیم ولی از آن بگذریم.

چهلمین جشنواره فیلم فجر به دبیری مسعود نقاش زاده از ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه در حال برگزاری است.

| گفت و گو از: تورج اردشیری نیا

| عکس از: الهام سادات روئین تن