در این نوشتار تلاش شده نگاهی گذرا به عملکرد دولت سیزدهم در عرصه تئاتر بیندازیم و دستاوردهای حاصل‌شده را مرور کنیم.

تئاتر به‌واسطه ارتباط مستقیم و گرمی که با مخاطب برقرار می‌کند، نقش و جایگاه ویژه‌ای در میان هنرهای هفت‌گانه دارد.

حمایت از جشنواره‌های تئاتری، تعداد نمایش‌های تولیدشده، آمار اجراهای تئاتری در سراسر ایران، تعداد تماشاگران تئاتر، آمار انتشار نشریه‌های تخصصی و صدور مجوز موسسه‌های تک‌منظوره هنرهای نمایشی معیار مناسبی برای سنجش عملکرد اداره کل هنرهای نمایشی در بخش‌های مختلف است.

۶۲ هزار و ۱۹۶ بار اجرا

تعداد تولیدات نمایشی در این مدت ۷۶۰۳ عنوان بوده که نشان از گردش پرشتاب چرخ تئاتر در سراسر کشور دارد. برای این تولیدات نمایشی رقم ۶۲۱۹۶ بار اجرا ثبت شده است و حدود ۴ میلیون نفر تماشاگر به تماشای این نمایش‌ها نشسته‌اند.

در این مدت تألیف و چاپ ۳۱ عنوان کتاب، ۲۲ عنوان مجله نمایش و ۵ عنوان فصلنامه نمایش را هم شاهد بودیم.

بهار جشنواره‌ها

جشنواره‌های تئاتری محل کشف استعدادها و رقابت سازنده اهالی تئاتر هستند. با برپایی هر جشنواره شور و شوقی وصف‌ناپذیر به سالن‌ها و تماشاخانه‌ها تزریق می‌شود. عوامل تئاتر دور هم جمع می‌شوند و از فرصت پیش‌آمده در جهت رشد ظرفیت‌های هنری‌شان بهره می‌برند.

در طول دو سال گذشته برپایی جشنواره‌های متعدد تئاتری را شاهد بودیم که در ادامه مروری گذرا بر عناوین آن‌ها داریم.

چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به دبیری حسین مسافرآستانه از ۱۴ تا ۲۶ بهمن در حالی شروع به فعالیت کرد که برای نخستین بار مراسم افتتاحیه آن در یزد با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. مهم‌ترین رویداد تئاتری کشور با سه نمایشگاه جانبی اسناد چهل دوره جشنواره تئاتر فجر و نمایشگاه عکس و پوستر چهلمین جشنواره و همچنین رونمایی از کتاب معرفی آثار حاضر در چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و با حضور ۱۰۹ گروه نمایشی از سراسر کشور و ۷ کشور میهمان در ۱۰ بخش اجرایی و نمایشگاهی همراه بود.

چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر یکم تا ۱۱ بهمن ۱۴۰۱ با میزبانی از ۱۱۳ اثر در بخش‌های رادیوتئاتر، صحنه‌ای، خیابانی، بین‌الملل، نمایشنامه‌نویسی، پژوهش و مسابقه بخش مرور برگزار شد.

از جمله ویژگی‌های مثبت این جشنواره این بود که ۸۶ درصد تمام تولیدات جشنواره امسال شهرستانی بودند.

میدان دادن به نیروهای شهرستانی

کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی در این رابطه گفت: یکی از مأموریت‌هایی که خودم برای مرکز هنرهای نمایش طراحی کرده بودم، میدان دادن به نیروهای شهرستانی بود. خودم شهرستانی هستم و تئاتر را در شهرستان شروع کردم. می‌دانم این بچه‌ها چقدر زحمت کشیده‌اند که خودشان را عرضه کنند. موظفم به بچه‌های شهرستان کمک کنم. هرچند می‌دانم کاری که باید انجام دهم نیاز به زمان دارد. در این جشنواره‌ها ثابت کردیم که دل ما با شهرستانی‌هاست. اگر در تهران بگردید متوجه می‌شوید اکثر کسانی که در تهران کار کردند، خودشان زاده و بالیده شهرستان هستند.

از دیگر جشنواره‌های تئاتری برگزارشده می‌توان به بیستمین جشنواره بین‌المللی تئاتر آیینی و سنتی، نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران–مبارک، پانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی، بیست و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان، سی و سومین و سی و چهارمین جشنواره تئاتر استانی، بیست و هفتمین جشنواره منطقه‌ای، بیست و چهارمین جشنواره تئاتر فتح خرمشهر، یازدهمین و دوازدهمین جشنواره تئاتر دینی صاحبدلان، پانزدهمین جشنواره تئاتر رضوی ۱۶ تا ۱۹ خرداد ۱۴۰۱، پانزدهمین جشنواره تئاتر کوتاه ارسباران و هفدهمین جشنواره تئاتر عربی اشاره کرد.

صاحبدلان بین‌المللی شد

دوازدهمین جشنواره تئاتر دینی صاحبدلان طی ۵ روز میزبان حدود ۵۰ مهمان خارجی از ۴ گروه نمایشی بود. در این مدت حدود ۴۲ برنامه نمایشی، آموزشی و اجرایی در شهر قزوین برگزار شد و مردم حال و هوای نمایش را از نزدیک حس کردند.

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم اختتامیه دوازدهمین دوره سراسری و اولین رویداد بین‌المللی تئاتر صاحبدلان گفت: در طول سال گذشته عده‌ای به دنبال خاموش شدن فضای فرهنگی و هنری کشور بودند؛ اما اصحاب تئاتر با حضور در جشنواره‌های تئاتر مناطق کشور و جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، قدرتمندانه وارد صحنه شدند. هنر تئاتر در این مدت عامل انسجام، وحدت و هم‌گرایی شد و افتخار بزرگی آفرید.

جشن ۷۰۰ هنرمند در کنار عروسک‌ها

نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک با اجرای ۵۹ نمایش صحنه‌ای و فضای باز و با حضور بیش از ۷۰۰ هنرمند در این رویداد خاطرات خوشی را به‌جا گذاشت.

۱۵ نمایش در بخش بزرگ‌سال، ۱۴ نمایش در بخش کودک و نوجوان، هفت نمایش در بخش فراگیر بهزیستی، هفت نمایش در بخش بین‌الملل و چهار نمایش در بخش مهمان نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک در سالن‌های اصلی، قشقایی، چهارسو، سایه و کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر، سالن‌های بزرگ و کوچک تالار مولوی، سالن اصلی تالار هنر و سالن گلستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روی صحنه رفتند.

طبق آمار اعلامی دبیرخانه نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران-مبارک در سه بخش بزرگ‌سال، کودک و فضای باز، بیش از ۵۸۵ هنرمند شرکت کردند که ۲۵۱ هنرمند از شهرستان‌ها و ۳۳۴ هنرمند از تهران در این سه بخش حضور داشتند.

برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان بعد از یک سال تعطیلی

نخستین دوره جشنواره تئاتر خیابانی مریوان در سال ۱۳۷۸ به‌صورت منطقه‌ای برگزار شد و پس از برگزاری هشت دوره این جشنواره به‌صورت منطقه‌ای، سپس به جشنواره ملی و بین‌المللی ارتقا یافت.

پانزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی مریوان از پنجم آبان ۱۴۰۰ با حضور جمعی از مسئولان، هنرمندان گروه‌های نمایشی و مردم علاقه‌مند، در پارک شانو مریوان آغاز به کار کرد.

این جشنواره سال ۱۴۰۰ به دلیل شیوع کرونا برگزار نشد.

پس از بازبینی داوران، ۴۱ اثر به مرحله نهایی راه یافت که ۱۶ اثر در بخش آزاد، ۶ اثر در بخش آیینی و سنتی، پنج اثر در بخش کودک و نوجوان، سه اثر در بخش دگرگونی‌های اجرایی و پنج اثر هم در بخش ویژه (ایثار و شهادت) به مرحله نهایی راه یافت.

جشنواره‌هایی برای غیرپایتخت‌نشین‌ها

برپایی جشنواره‌های موضوعی توانست تئاتر را به خانه هنردوستانی ببرد که در طول سال ارتباط تنگاتنگی با این هنر ندارند. یازدهمین جشنواره تئاتر خیابانی شهروند لاهیجان، اولین دوره جشنواره تئاتر پانتومیم- زنجان، نخستین جشنواره تئاتر قدمگاه (مباهله) یزد، برگزاری جشنواره استانی تئاتر طنز ساوه از جمله رویدادهایی بودند که از پایتخت فاصله گرفتند و در گوشه و کنار سرزمین ایران برگزار شدند.

همچنین جشنواره‌های رقابتی در اصفهان- سیستان و بلوچستان، کردستان، قزوین، فارس، خراسان رضوی، تهران، یزد، البرز و همدان و جشنواره‌های غیررقابتی در آذربایجان شرقی، کرمان، مازندران، اردبیل و لرستان را نیز باید به این فهرست اضافه کرد.

«نوای عرشیان و مشق فرشیان» در دهه اول محرم

پروژه نمایشی‌–‌موسیقایی «نوای عرشیان و مشق فرشیان» در دهه اول محرم امسال در محوطه تئاتر شهر اجرا شد و توانست در طول این چند روز میزبان بیش از ۳ هزار مخاطب باشد.

این برنامه به همت اداره کل هنرهای نمایشی با همراهی انجمن هنرهای نمایشی ایران، مجموعه تئاتر شهر و کانون نمایش‌های آیینی – سنتی در محوطه تئاتر شهر اجرا و به‌عنوان یکی از رویدادهای هنری مهم این ایام به مخاطبان و علاقه‌مندان آثار نمایشی مذهبی و آیینی معرفی شد.

رویدادی در قالب چهار بخش اجرای موسیقی آیینی، تعزیه، نقالی و پرده‌خوانی که با حضور هنرمندان نام‌آور این گونه‌های نمایشی از تهران و شهرستان در فضای باز تئاتر شهر اجرا شد و توانست در طول این چند روز میزبان بیش از ۳ هزار مخاطب باشد.

پس از ساماندهی محوطه تئاتر شهر این برنامه با حضور ۱۰ گروه تعزیه و ۱۰ گروه نقالی به همراه اجرای موسیقی نواحی عاشورایی برگزار شد.

معرفی بیش از هزار هنرمند جهت پوشش بیمه و کمک‌هزینه حمایت از گروه‌های نمایشی

در طول این دو سال تعداد ۳۰۰ هنرمند جهت برخورداری از پوشش بیمه تأمین اجتماعی و ۷۱۹ هنرمند جهت عضویت در صندوق اعتباری هنر معرفی شدند.

تعداد ۱۴۶ نفر جهت دریافت وام ضروری، فرزندآوری، ازدواج و…؛ و ۱۲ نفر نیز جهت دریافت وام کارآفرینی معرفی شدند.

معرفی اولیه ۹ نفر به‌منظور بهره‌مندی از تسهیلات کمک مستمری هنرمندان از دیگر اقدامات اداره کل هنرهای نمایشی در دولت سیزدهم است.

در این مدت برای تعداد ۸۸ موسسه تک منظوره هنری مجوز صادر شد که این آمار شامل مجوزهای صادرشده، تمدیدی و در حال صدور می‌شود.

کمک‌هزینه حمایت از گروه‌های نمایشی به ۴۲۵ گروه تعلق گرفت و از ۱۰۸ هنرمند نیز حمایت شد.