به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، محمد حمیدی مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی یکشنبه 7 اردیبهشت ماه با حضور در برنامه «سینما زاویه» رادیو گفتگو درباره عرضه آثار مستند مرکز در شبکه نمایش خانگی صحبت کرد.

محمد حمیدی مقدم در ابتدا درباره هدف حضور بخش سینماحقیقت در شبکه نمایش خانگی گفت: بحث ما در مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی در امتداد مدیریت گذشته و دوره چندساله ای است که افتخار خدمتگزاری دارم. افق عرضه و نمایش؛ افق اصلی مدیریتی بوده و نگاه ما به سمت تنوع و تکثر حوزه ها و راه های نمایشی حوزه مستند است. در این ارتباط مسیرهای مختلفی آزمایش و ریل های جدیدی در این چند سال در «سینماحقیقت» پایه گذاری شد.

وی ادامه داد: همه ما می دانیم خاستگاه و جایی که سینمای مستند به آن متصل است، تلویزیون است و تلویزیون را به عنوان پلتفرم همیشگی و جدانشدنی از مستند می دانیم و پلتفرم های دیگر هیچ وقت نمی توانند به آن پیشینه دست پیدا کنند ولی راه های جدیدی هستند به همین دلیل باتوجه به فروش فیلم ها در تلویزیون و عرضه در سینماها و «هنروتجربه» که زیرمجموعه مرکز گسترش است، همه اینها منجر به این شد که باید وارد عرضه در حوزه نمایش خانگی شویم و گفتگوهای زیادی انجام شد. سینمای مستند دشوار است و در کنار سینمای بدنه و سرگرمی شاید جذابیت ظاهری اولیه را برای اینکه مخاطب را به وجد بیاورد و در سبد فرهنگی خود قرار بدهد، ندارد. مسیر طولانی طی شد تا به این تصمیم رسیدیم و به امید خدا در آینده هم گسترش پیدا خواهد کرد و نهایتا با پلتفرمی که از نظر ما جایگاه و مخاطبان زیادی دارد، وارد گفتگو شدیم و نکته مهم این است که این اتفاق به شکل انحصاری نیست و ما باز پلتفرم ها را گسترش می دهیم و همزمان از فروردین ماه در یک جای دیگری هم به نمایش گذاشته ایم.

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی افزود: فعلا در فاز اول مهم این است که می خواهیم درگاه را در سبد انتخاب نشانه کنیم؛ به این معنی که مخاطب در این سبد متکثر بتواند کالای فرهنگی خود را انتخاب کند. هدف گذاری ابتدایی ما این بود که سینمای مستند به چه صورت وارد این دنیای رنگارنگ فیلم های هالیوودی، سریال های داخلی و… شود. چون در ابتدا باید این ورود به دریچه اتفاق بیفتد. خیلی مهم بود که با توافق به این نامگذاری برسیم و درنهایت «سینماحقیقت» انتخاب شد. درواقع «سینماحقیقت» یک کلیدواژه و کد است و کسانی که سینمای مستند را دنبال می کنند؛ خواه ناخواه یاد جشنواره «سینماحقیقت» می افتند و کلیدی است که به مرکز گسترش گره خورده است. چرا اسم خود مرکز گسترش را نگذاشته ایم؟ به این دلیل که در این حالت، شکل کلی تر است و به هر آنچه که در سپهر سینمای مستند کشور است، اتلاق حقیقت می کنیم و این برای آینده است. فعلا با محصولات مرکز گسترش کار را شروع کرده ایم چون مالکیت این محصولات برای خود مرکز است. بحث نمایش خانگی و پلتفرم ها بحث های حقوقی حقوق نمایش، کپی رایت و… دارد که به امید خدا روز به روز قوانین هم دارد بهتر می شود و سهم مالکین فیلم ها جدی تر گرفته می شود. ما در مرکز گسترش به چنین چیزی خیلی اهمیت می دهیم و حقوق مالکانه فیلم ها، سهم فیلم ها بین فیلمساز، تهیه کننده و سرمایه گذار با مرکز گسترش قاعده ای مشخص و شفاف است و با این توضیح که عرض کردم توانستیم در فاز اول به صورت دمو و پایلوت 230 فیلم در دسته ها، ژانرها، مضامین و محتوای مختلف به بیننده و مخاطب عرضه کنیم.

وی درباره بازخوردهایی که از این عرضه دریافت کرده است، توضیح داد: بازخوردهای بسیار خوبی داشته ایم و بیشتر مخاطبان ما که دغدغه مند هستند، توانسته اند ارتباط بگیرند و با شکل تبلیغات متفاوت، ما را پیدا کرده و توانسته اند فیلم موردنظر خود را با آرامش تماشا کنند آن هم در جایی که نه از بین می رود و نه پاک می شود و همیشه می توانند به آن دسترسی داشته باشند. یکی از نکات مهم که در عرضه 230 فیلم اتفاق افتاد، برای حوزه کارگاهی، آموزش های سینما و حوزه دانشگاهی بود که می توانند به کدهای معین ارجاع بدهند و به دانشجویان بگویند که فلان فیلم مستند را نگاه کنید درباره این موضوع حرف زده و خیلی از استادان با من صحبت می کردند که این کار باعث شده بتوانیم به آن رجوع کنیم و چقدر خوب است. به هر حال افق های جدیدی در حال باز شدن است. در فاز اول با این 230 فیلم شروع کردیم زیرا محصولات یا کاملا و یا 80 درصد برای مرکز بوده و به امید خدا در فاز بعدی فیلم های دیگر را عرضه خواهیم کرد. در وضعیت نهایی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی به عنوان یک کاتالیزور یا انتقال دهنده، مستندهایی که به ما رجوع می کنند و دوست دارند که در نمایش خانگی به نمایش دربیاند را وارد این چرخه می کند.

دبیر جشنواره بین المللی «سینماحقیقت» در بخش دیگری از صحبت های خود مطرح کرد: در بحث مالی همه برنامه ها و پدیده های مختلف با قیمت های مختلفی ساخته می شوند و دلیل اصلی رونق هر بخش پتانسیل آن بخش است. مثلا در همین فرمت رادیو و تلویزیون اصطلاحا برنامه ای گل می کند. این گل کردن به چه معناست؟ یعنی این فرمت برنامه خود را بین مخاطبان جا انداخته است. مخاطب عامل اصلی است که در شکل عمومی تلویزیون و در شکل خصوصی سینما می شود. سینما یعنی شما باید برای آن هزینه کنید و عرضه و تقاضایی شکل بگیرد. وقتی یک حوزه گسترش پیدا می کند که بتواند خود را تحمیل کرده و وسیع کند. اگر سینمای مستند در کشورهای دیگر صاحب برند شده که می تواند خود را تحمیل کند، اگر وارد جریان پخش تلویزیونی می شود و اگر فیلمی از یک برند یا کمپانی گران است؛ به خاطر کارهای بیشماری است که انجام داده است. حالا ما باید چه کنیم؟ تا ابد بنشینیم؟ نه! باید قبول کنیم که وضعیت تقاضا برای خرید مستند بسیار در سطح پایینی وجود دارد. یعنی باید یک نفر به عنوان خریدار روبروی من قرار بگیرد و برای تولیدی که با خون دل و طی چند سال به سرانجام رسیده است، پول پرداخت کند. نمی شود تا ابد به بحث سوبسید و پرداخت دولت برگردد. باید از یک جایی شروع کنیم. در وهله اول باید مستندهای ما جذاب باشند و مخاطب و حوزه های حاکمیتی را درگیر کنند. وقتی با این فرمول پیش رفتیم و استایل و روش مستندها در قواره های بین المللی قرار گرفت، حالا مستند می تواند خود را در اکران سینمایی همپای یک فیلم داستانی نگه دارد. ما در سینمای تجاری دنیا بحث جدی عرضه و تقاضا را داریم. آیا این فیلم می‌تواند بیش از سه روز در اکران بماند؟ اگر توان نمایاندن خود به عنوان کالای فرهنگی تجاری را داشته باشد، پس می تواند باشد. در سینمای مستند کمی متفاوت می شود چون بحث تجاری و صنعتی نیست و به نوعی مستند دغدغه و از مسائل اصلی کشورها است. باید واقع بینانه نگاه کنیم و دریافت پول و وجه متناسب با اثر آرزوی ما است که انشالله در سال های آینده محقق می شود اما مهم تر این است که چنین پتانسیلی را نشان بدهیم. امسال در فرآیند 230 فیلم اتفاقی می افتد که این فیلم ها برای قدرت نمایی سینمای مستند خود را عرضه می کنند که انشالله به آن بهره وری مالی هم دست پیدا کنیم.

محمد حمیدی مقدم در ادامه درباره فیلمسازانی که در حوزه سینمای مستند فعالیت می کنند، گفت: با سینمای مستند و فیلمسازان زیادی زیست و گفتگو داشته ام و صرفا به زمان مدیریتی بر نمی گردد و از زمانی که تحصیل کرده ام با سینما درگیر بوده ام. ساخت سینمای مستند از زمانی که یک دانشجو و هنرآموز کار خود را شروع می کند تا به بلوغ فیلمسازی برسد، آنجا تازه ارتقا یافتن در صورتی است که سینمای مستند را انتخاب می کند. مستندسازانی که در حال حاضر می بینیم بعد از گذر این دوره به آن رسیده اند. فیلمساز در اندیشه، تفکر و… باید به غنایی رسیده باشد و این غنا هر کسی را مستندساز نمی کند. مستندساز با رنجی که در زیست خود دارد پیش می رود و در نتیجه کسانی که با عشق خود می آیند و از این مرحله عبور کرده اند، با انتخابی آگاهانه مستندساز شده اند. اگر فیلمساز بزرگی هم به سمت سینمای داستانی رفته دوباره به سینمای مستند برگشته و این فضای بینابینی همیشه برای خود حفظ می کند. زنده یاد خسرو سینایی نمونه این عرض بنده است. کسی که پیکره سینمای مستند در آثار داستانی اش موجود و مشخص بود و علاقه اش برای سینمای مستند وجود داشت و همیشه خود را درگیر آن می دانست.

این مدیر فرهنگی درباره اکران گسترده مستند در سینماهای کشور گفت: با این فضایی که در اطراف خود داریم فعلا امکان اکران گسترده مستند در سینماها وجود ندارد. این الگوی اصلاً شکل بین‌المللی هم ندارد و ما هیچ کجای دنیا در سینمای بدنه نمی‌بینیم مستند اکران شود. سینما یک هنر و یک پدیده جهانی است. یعنی تعلقاتی که ما داریم، نسبت ما با تصویر، با درام و با قصه همان نسبتی است که الان مردم در کشور عراق، فیلیپین، اندونزی، آلمان و سوئد دارند. خب این یک نسبت است و در واقع به همین دلیل است که شما نگاه می‌کنید که سریال‌های مثلاً ترکیه در کره سرایت کرده و دیده می شود یا کره ای ها فیلم های تولید مشترک می‌سازند که در کشور ما هم به نمایش در می آید. این سیال بودن شکل ساختار اصلی سینماست که بر اساس قصه جذابیت رویاپردازی پیش می رود. سینمای مستند یک چیز دیگر و یک پدیده دیگر است. در این فروش کالا نمی‌توانیم مثل دیگری عمل کنیم و باید این را بپذیریم و به همین دلیل است که حوزه‌هایی که سینمای مستند در آن ها خلق می شود، کشورهایی هستند که اصلا مبدع هستند. ما هم در حال حاضر قدمت بسیار زیادی در حوزه آمدن تکنولوژی سینما در کشور، ساخت و تاریخ سینمایی داریم ولی به هر حال سینمای مستند یک خاستگاه و جایگاه دیگری دارد که باید کمی راجع به آن فکر کرد و به هیچ وجه گذران وقت نیست. سینمای مستند مخاطب خاص دارد و به همین دلیل دشوارتر است. شما باید در سطح علمی، دانش و … پیش رفته و در فیلم‌های خاصی توجه کنید یا حتی در فیلمی یک مطالبه اجتماعی است، راجع به آن مساله واکنش نشان بدهید. این سیگنال‌ها و آیتم‌های ذهنی شما را ذره ای به هم می‌ریزد و پارتیشن‌های ذهنی شما دیگر آن شکل معمول نیست که یک فیلم یا سریال را می‌دیدید و با همین فرمت می‌توانستید حدس بزنید که شخصیت و قصه قهرمان به کجا می رسد، به چه شکل مبارزه می کند و این لذت در هر فرمتی هم جواب می دهد. اما در شکل مستند شما با پدیده عریان یک جامعه مواجه می شوید حالا چه فیلم خارجی و چه داخلی. در نتیجه همه افراد تحمل این مناسک را ندارند. منظور از مناسک یعنی شما وارد یک حوزه ارتقای روحی یا آموزشی و تربیتی می شوید. در نتیجه برای همین است که می گوییم و یا کسانی که این سینما از آن ها آمده می گویند که تلویزیون. تلویزیون به چه دلیلی؟ تلویزیون برای اینکه شما با یک کنترل بیشتر، با یک اختیار بیشتر روی توان ذهنی و فکری خود انتخاب می‌کنید که این ساعت من پای این برنامه می نشینم چون یک مستندی است که باید راجع به آن فکر کنم و در آن زمان آماده آن هستم. شاید شما در شرایط اکران آماده آن نباشید. از این نظر ما پله بعدی را قبلا شروع کرده ایم. گروه سینمایی «هنروتجربه» الان آماده اکران مستند است ولی به هر حال امیدوارم که مستندها به قدرتی برسند تا به سردر سینماها بیایند و ببینیم و بتوانند فروش خوبی داشته باشند. بسیار آرزوی دوست داشتنی است و خیلی علاقه مند هستم که این آرزو محقق شود.

مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی درباره این نکته که شاید با این اتفاق برخی به جشنواره «سینماحقیقت» نیایند تا فیلم ها را در پلتفرم نگاه کنند، بیان کرد: درواقع مخاطبان جشنواره «سینماحقیقت» مخاطبانی‌ هستند که با یک پدیده مواجه‌اند و آن نمایش اول اثر است. شاید برخی از این آثار در پلتفرم بیایند و شاید نیایند. شاید اتفاق دیگری برای آن بیفتد، پس همین ها رمز و راز جشنواره است. هر جشنواره‌ای که خود را در سطحی برگزار کرده که ما اصطلاح پریمیر را داریم همان اصطلاح نمایش اول را برای خود خوب ببینید الان امتیاز و در واقع این سطح بندی جشن در سطح دنیا یا منطقه یا قاره‌ای یا کل جهان را بحث نمایش فیلم است یعنی شما آیا اولین نمایش جهانی فیلم را دارید؟ اولین نمایش قاره‌ای را دارید مثلاً یا اولین نمایش کشورهای مشترک خود را دارید. همه این ها طبقه بندی شده است و جشنواره ای معتبر است که اولین نمایش جهانی فیلم در جشنواره باشد. خیلی از فیلم‌هایی که در «سینماحقیقت» نمایش داده ایم در سطح منطقه، قاره برای اولین بار بوده و در این مورد هم مدعی هستیم. در سطح ملی که صددرصد چنین شرایطی داریم و حتی در برخی موارد با فیلمسازها دچار اختلاف می شویم که دوست دارند، فیلم‌شان مثلاً یک بار در جشنواره ای دیگر نمایش داده شده و جایزه بگیرند و بعد به «سینماحقیقت» بیایند و ما متأسفانه نمی‌توانیم بپذیریم. نکته دیگر این است که زیست و زندگی جشنواره‌ای چیز دیگری است.

حمیدی مقدم درباره وضعیت سینمای ایران در حوزه بین المللی توضیح داد: نسبت من با سینما کلی است و با همه دوستان و رفقای خود به هر حال کارهایی کردیم اما الان اختصاصی تمرکزم روی سینمای انیمیشن و مستند است چون مرکز گسترش هم متولی فیلم انیمیشن کوتاه و هم مستند است. با توجه به این نگاهی که دارم سینمای مستند ایران خیلی جلو است و رشد و جسارت و شادابی خوبی داشته و فرمتی برای خود ایجاد کرده است. محدودیت داشته، به هر حال در موضوعاتی فیلم‌ساز ما خیلی راحت نیست و خیلی نمی تواند به هرجا سرک بکشد و یا سوال کند. حتی بحث تهدید جانی هم مطرح می‌شود. با توجه به تمام مسائل، سینمای مستند بسیار رشد کرده است. ما در سطح داوران بین‌المللی از فیلم‌سازان مستند کشور خود نمونه های بسیاری داریم که بیشتر هم می شوند. در بحث کشف استعداد نیز جوانی که هم به لحاظ تحصیلات هم به لحاظ کشف سینمایی شکل می‌گیرند، در حوزه مستند بسیار هستند. تقریبا ما در تمام جشنواره‌های معتبر سینمای مستند جهان فیلم داشته ایم.

وی ادامه داد: ولی در حوزه نمایش شاید یک جاهایی کوتاهی داریم و کوتاهی ما در حوزه فروش است. این فروش یک اشکال عمده‌ برای سینمای ایران ما است و در حوزه‌های پخش دچار اشکال هستیم. دچار نقصان‌هایی هستیم که فیلم بچه‌ها خوب عرضه نمی شود و شکل آن را هنوز پیدا نکرده ایم و شبکه های خود را زیاد نکرده ایم. در حال حاضر در مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی دو شاخه دنبال می شود. سینمای جشنواره‌ای که دارد کار خود را می‌کند و حتی در محصولات مرکز گسترش می گوییم مستندها باید با مخاطب داخلی و خارجی ارتباط بگیرد. پیدا کردن رگه های ارتباطی بین مخاطب بین المللی با سینمای ایران و داخلی می تواند در جایی با هم هم‌پوشانی داشته باشد و این همان نقطه اصلی مغفول است. ولی درکل می بینیم که مستند و انیمیشن کوتاه بسیار می‌درخشند اما چقدر از بازار جهانی را ما گرفته و فتح کرده ایم؟ خیلی کم و ناچیز. اینجا جایی است که ما شکل از پژوهش را قرار دادیم که چگونه می‌توانیم مستندهایی تولید کنیم که بازار عرضه و نمایش بین المللی آن ها تضمین باشد. در جهان، کمپانی‌ها درباره یک موضوع فیلم می‌سازند؛ چه داستانی، چه مستند و چه فیلم کوتاه و اول باید بدانند که این فیلم را مثلا به ۱۰ کشور می‌فروشند و گارانتی پخش و فروش وجود دارد، بعد به سمت تولید می روند. ولی ما تولید می‌کنیم بعد ۱۰۰ فیلم را می گذاریم روی میز و بعد می‌بینیم که ۱۰ تای آن ها را جشنواره‌ای برمی‌دارند و مثلا سه تا جایزه هم می دهند اما بقیه روی دست می ماند. ما قرار است که این فاز را اینجا انجام بدهیم که بتوانیم راجع به پروژه های ملی خود پیش ببریم. این نکته خیلی مهمی است که پروژه‌های ملی خود را با دغدغه بین المللی بسازیم.

محمد حمیدی مقدم در پایان درباره این نکته که دیگر چارسو محل برگزاری جشنواره «سینماحقیقت» نخواهد بود، گفت: دیگر چارسو تمام شد. طبقه پنجم چارسو که فضای جشنواره ما بود دیگر از دست خارج شده است. می شود اینجا این موضوع را نقد کرد. متولی این مرکز تجاری جایی که تنفس فرهنگی مستندسازها بود، را دریغ کرد. آن را به غرفه‌های فروش موبایل تبدیل کردند،این جای کار دارد یعنی مدیریت کلان فرهنگی کشور باید روی آن فکر کند.

دبیر جشنواره «سینماحقیقت» افزود: دوستانی این کار را کردند به این پول نیاز نداشتند، چون به آب کر وصل هستند. من فکر می‌کنم باید این مکان و این فضا را با توجه به تجربه‌ای که داشت و همه بچه‌های فیلمساز، خبرنگار، مطبوعاتی و… در همه حوزه ها از آن احساس رضایت داشتند را برای جشنواره نگه می‌داشت. چارسو تنها جایی بود که علیرغم فضای شلوغ پایین فضای متعادلی برای آرامش، فیلم دیدن، گپ و گفت و پاتوق داشت که آن هم گرفته شد، ما باید دنبال جای جدید باشیم. دکتر صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد فکر می‌کنم قصد ساخت خانه جشنواره را دارند و می‌خواهند که به جد این پروژه شروع شود.