به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – مریم محمدی: در زبان سینما، گاه ساده‌ترین اشیا به پرمفهوم‌ترین عناصر بدل می‌شوند. کتاب، یکی از همین اشیاست؛ عنصری که در ظاهر تنها ابزاری برای پر کردن قاب تصویر است، اما در واقع می‌تواند دریچه‌ای به جهان درونی شخصیت‌ها و نشانی از دغدغه‌های ذهنی یا مسیر رشد آن‌ها باشد. کتاب‌ها در فیلم‌ها نه‌فقط ابزار مطالعه که نشانه‌هایی از شخصیت‌پردازی، درون‌مایه‌های فلسفی و حتی عنصر محرک روایت هستند. نگاهی به برخی آثار ماندگار سینمای جهان، نشان می‌دهد که کتاب در دستان شخصیت‌ها، گاه خود به یک بازیگر مهم بدل می‌شود.

در فیلم تحسین‌شده رستگاری در شاوشنک (The Shawshank Redemption)، کتاب به نمادی از امید و رهایی ذهنی تبدیل می‌شود. اندی دوفرین، شخصیت اصلی داستان که بی‌گناه به زندان افتاده، با گسترش کتابخانه زندان و ترغیب زندانیان به مطالعه، نه‌تنها راهی برای بقا در شرایط سخت می‌یابد، بلکه دانش را به ابزار رهایی تبدیل می‌کند. سکانس دریافت جعبه‌ای از کتاب‌ها پس از نامه‌نگاری‌های پی‌درپی، یکی از نقاط عطف فیلم و ستایشگر فرهنگ مطالعه در دشوارترین موقعیت‌هاست.

کتاب در فیلم نام گل سرخ (The Name of the Rose) جایگاهی پیچیده‌تر دارد. این اثر اقتباسی از رمان اومبرتو اکو، به‌خوبی نشان می‌دهد که کتاب‌ها می‌توانند هم نماد دانش باشند و هم مظهر خطر. کتابخانه‌ای عظیم و مرموز، مرکز حوادث فیلم است و در نهایت، کتابی ممنوعه که با سم آغشته شده، به نمادی از سرکوب دانایی و کنترل حقیقت بدل می‌شود. شخصیت «ویلیام باسکرویل» در دل تاریکی و توطئه، با کنجکاوی و جست‌وجو در کتاب‌ها، حقیقت را می‌جوید.

در فیلم صبحانه در تیفانی (Breakfast at Tiffany’s)، کتاب وسیله‌ای است برای نزدیکی دو شخصیت اصلی. «پل وارژاک»، نویسنده‌ای که در تلاش برای تثبیت خود است، در صحنه‌ای تأثیرگذار، کتابش را در کتاب‌فروشی در دست «هالی گولایتلی» می‌بیند. این لحظه ساده، عمیقاً انسانی است و کتاب، به‌مثابه پلی میان ذهن و احساس، نقش ایفا می‌کند.

کتاب همچنین در فیلم کشتن مرغ مقلد (To Kill a Mockingbird) نقشی اخلاقی دارد. «اتیکوس فینچ»، وکیلی فرهیخته و پدر دو کودک، اغلب با کتابی در دست به تصویر کشیده می‌شود. کتاب‌هایی که می‌خواند و در خانه نگه می‌دارد، بخشی از شخصیت او را شکل می‌دهند: انسانی خردمند، منطقی و عدالت‌خواه. این تصویر، در برابر فضای آکنده از تبعیض و نژادپرستی داستان، بیش از هر گفتار صریحی، قدرت اندیشه را نمایان می‌سازد.

در مجموعه فیلم‌های هری پاتر نیز کتاب نقشی کلیدی دارد. در مدرسه هاگوارتز، کتاب‌ها نه‌تنها منبع دانش، بلکه خود بخشی از دنیای جادو هستند. از کتاب‌های درسی گرفته تا نسخه‌های ممنوعه و کتاب‌هایی با قابلیت‌های جادویی، همه و همه نقشی حیاتی در پیشبرد روایت دارند. شخصیت‌هایی مانند «هرماینی گرنجر»، با تکیه بر مطالعه و آگاهی، در برابر تهدیدهای مختلف ایستادگی می‌کنند. در این جهان فانتزی، کتاب تجلی قدرت ذهن است؛ نیرویی که بارها از جادو نیز پیشی می‌گیرد.

حتی در فیلم‌هایی که ظاهراً کتاب را در حاشیه قرار داده‌اند، می‌توان رد پای آن را یافت. برای نمونه، در فیلم حرامزاده‌های لعنتی (Inglourious Basterds)، صحنه‌ای که «شوشانا» در حال خواندن کتاب دیده می‌شود، شاید کوتاه باشد، اما نشانی از شخصیت مستقل، عمیق و مقاوم اوست. کتاب در اینجا، ابزاری است برای حفظ هویت در دل خشونت و آشوب.

در سینمای دنیا و به‌ویژه در هالیوود از کتاب در بسیاری از فیلم‌ها استفاده شده است این مطلب قصد ندارد فهرستی از لیست فیلم‌هایی که درباره کتاب یا نویسنده‌ها یا کتابخانه‌ها است ارائه دهد. این نمونه‌های اندک نشان می‌دهند که کتاب در سینما، صرفاً یک شیء تزئینی نیست. گاه نماد رهایی است، گاه حامل خطر، و گاه سکوی پرتابی برای شناخت، تحول یا تقابل شخصیت‌ها. سینما با بهره‌گیری از کتاب، مخاطب را به لایه‌ای عمیق‌تر از داستان می‌برد و نشان می‌دهد که کلمه، همچنان قدرت‌مندترین ابزار روایت است.