جشنواره برلین سال گذشته پس از جنگ روسیه در اوکراین، ممنوعیتی را برای کمپانی‌ها، فیلم‌ها و رسانه‌های تحت حمایت روسیه اعمال کرد که این سیاست توسط جشنواره‌های کن و ونیز هم دنبال شد و حالا جشنواره برلین، سینمای ایران را به فهرست تحریم خود اضافه کرده است.

این در حالی است که جشنواره فیلم برلین با رویکردها و تمایل‌های سیاسی‌اش، همواره بیشتر محل حضور و موفقیت فیلمسازان به‌نسبت دگراندیش سینمای ایران بوده است؛ حضوری که ایران را در دهه گذشته به‌عنوان پرافتخارترین کشور خارجی حاضر در این جشنواره معرفی و تثبیت کرده بود.

درواقع تصمیم اخیر، بیش از آنکه به ضرر نهاهایی چون بنیاد سینمایی فارابی باشد که معمولا هر ساله دارای غرفه‌ای در بازار فیلم جشنواره برلین بودند، در صورت تداوم این روند، دودش به چشم فیلمسازان مستقلی خواهد رفت که بدون استفاده از امکانات دولتی فیلم‌هایشان را می‌سازند. اساسا فیلم‌هایی که با امکانات دولتی ساخته می‌شوند، پیش از این حضور خاصی در جشنواره برلین نداشته‌اند و درواقع حضور رسمی سینمای ایران به همان بازار فیلم محدود می‌شد اما اکنون این محرومیت در کل جشنواره اعمال شده است.

البته بیانیه جشنواره برلین در جمله‌هایی که بیشتر بازی با الفاظ به نظر می‌رسد، اعلام کرده است: «فیلمسازان، هنرمندان، نمایندگان سینمایی یا روزنامه‌نگاران را به دلیل ملیت روسی یا ایرانی‌شان حذف نمی‌کنیم… درحالی‌که بررسی فردی درخواست‌های اعتبارسنجی برای حضور در جشنواره ممکن است همیشه به نتیجه‌گیری‌های واضح و شفافی منجر نشود، ما همچنان به این مسیر عمل متعهد هستیم».

هرچند پیش از این حضور چندین فیلم از سینماگران ایرانی در برلین ۲۰۲۳ به‌صورت رسمی اعلام شده است، مروری بر این فیلم‌ها نشان می‌دهد همه آنها درواقع محصول کشورهای دیگر و عمدتا غربی بوده‌، تنها ملیت اولیه سازندگانشان ایرانی بوده است.

بخش پانورامای جشنواره برلین امسال با نمایش انیمیشن «آژیر» ساخته سپیده فارسی افتتاح خواهد شد. داستان این انیمیشن درباره روزهای ابتدایی جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ است و وقایعش در آبادان می‌گذرد. فیلم درباره نوجوانی به نام امید است که پس از بمباران پالایشگاه‌ آبادان به‌دنبال برادر گمشده‌اش و راهی برای خروج از شهر محاصره‌شده آبادان است. انیمیشن «آژیر» محصول مشترک فرانسه، آلمان، لوکزامبورگ و بلژیک است.

فیلم «و به سوی کوچه‌های شاد» ساخته «سریمویی سینگ» محصول سینمای هند که درباره سینما و ادبیات ایران ساخته شده در کنار فیلم «دشمن» با بازی پیمان معادی به کارگردانی میلاد عالمی و به عنوان محصول کشور سوئد هم به بخش پانورامای هفتاد و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین راه یافته‌اند.

بر اساس فهرست فیلم‌های جشنواره برلین ۲۰۲۳ که تا به امروز اعلام شده، «دروازه رؤیاها» ساخته نگین احمدی محصول ایران، نروژ و فرانسه در بخش نسل؛ «هفت زمستان در تهران» ساخته «استفی نیئدرزول» در بخش چشم‌انداز سینمای آلمان و فیلم «کیسه برنج» ساخته محمدعلی طالبی (محصول قدیمی ایران و ژاپن) در بخش مرور جشنواره برلین به نمایش گذاشته می‌شوند.

فیلم «همه چیز رو به راه است» ساخته سهراب شهید ثالث هم که محصول ۴۳ سال پیش آلمان غربی بوده، به‌عنوان فیلیم از فیلمساز تاثیرگذار ایرانی در بخش ویژه فروم جشنواره برلین به نمایش گذاشته می‌شود.

نگاهی به این فهرست و جمله‌های بالا این پرسش را به‌وجود می‌آورد که آیا تعریف مدیران جشنواره فیلم برلین از سینماگران مستقل ایرانی، به فیلم‌هایی برمی‌گردد که در خارج از کشور و با بودجه کشورهای دیگر ساخته شده‌اند؟

هفتاد و سومین جشنواره فیلم برلین از تاریخ ۱۶ تا ۲۶ فوریه (۲۷ بهمن تا ۷ اسفند) در کشور آلمان برگزار می‌شود.