به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از روابط عمومی انجمن سینمای جوانان، نقل از بولتن چهل‌وسومین جشنواره فیلم فجر، در این دوره از جشنواره فیلم فجر، با توجه به تنوع ژانرها و سوژه‌های انتخابی در بخش فیلم‌های کوتاه، شاهد تحولاتی در نگاه به مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران هستیم. هر یک از این فیلم‌ها در تلاش است تا با بیان یک داستان ساده یا پیچیده، دغدغه‌های خود را به نمایش بگذارد. از مسائل انسانی و روانی گرفته تا واکاوی‌های فلسفی و حتی مسائل اجتماعی که در لایه‌های مختلف جامعه رخ می‌دهند امسال. در سینمای کوتاه، کوتاهی زمان و محدودیت در طول داستان به فیلمسازان این فرصت را می‌دهد تا با نگاهی عمیق و نوآورانه، به مسائلی بپردازند که در سینمای بلند ممکن است به حاشیه رانده شوند.

یکی از اتفاقات مثبت در ترکیب فیلم‌های امسال، حضور کمدی‌ است. کمدی یکی از ژانرهایی است که در سینمای کوتاه کمتر آن را تجربه کرده بودیم. در حوزه ژانر وحشت هم با دامنه وسیعی از سوژه ها مواجه هستیم و نمونه‌هایی هم در این دوره شاهد هستیم.

سوژه‌های اجتماعی و روانشناختی و انسانی
یکی از پررنگ‌ترین سوژه‌های فیلم‌های کوتاه جشنواره فجر، فیلم‌های اجتماعی هستند که به مسائل اجتماعی، خانوادگی و فردی می‌پردازند. فیلم‌هایی همچون «دادرسی» به کارگردانی نادره سادات سرکی، که موضوع تجاوز و مشکلات حقوقی و قانونی آن را بررسی می‌کند، در کنار «کودکی» به کارگردانی لیلا نیکزاد که به بی‌پناهی کودکان در دنیای پر از تهدید و بحران‌های جهانی اشاره دارد، از جمله آثاری هستند که در دل خود سوالات و چالش‌های اجتماعی پیچیده‌ای را مطرح می‌کنند. در این فیلم، شخصیت اصلی که یک کودک است، با سوءاستفاده‌های عاطفی و جسمی مواجه است و فیلمساز تلاش می‌کند تا در یک فریم سینمایی کوچک، دنیای ترس و بی‌پناهی او را به تصویر بکشد.

فیلم‌هایی چون «پس از پدر» ساخته نوشین معراجی، به مسائل روانشناختی در خانواده‌ها می‌پردازد و درد و رنج‌های فقدان یک عضو خانواده را به تصویر می‌کشد. این فیلم، مینیمالیستی و ساده است، اما تاثیری عمیق در مخاطب بر جای می‌گذارد.  همچنین «کوتی» به کارگردانی سهیلا پورمحمدی نیز از جمله این فیلم‌ها است. این آثار به روابط پیچیده و گاهی ناخودآگاه انسانی می‌پردازند و نشان می‌دهند که چگونه افراد در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات، روابط خود را بازتعریف می‌کنند.

«حدود سیزده کیلوگرم» مهدی برزکی نیز موضوع نارضایتی فردی و اجتماعی را در بستر مشکلات روزمره یک زن و جامعه‌ای مدرن مطرح می‌کند. برخورد با چاقی، معضل جامعه امروز، در این فیلم با نگاهی متفاوت به چالش کشیده می‌شود.

فیلم‌هایی چون «ابله» به کارگردانی میثم محمدخانی و «خسرو 127» به کارگردانی ابوالفضل ساعی مهربانی، نمایانگر آسیب‌های اجتماعی همچون فقر، بی‌عدالتی و تبعیض است. به طور خاص،  فیلم «ابله» در تلاش است تا از طریق روایت داستان فردی که با مشکلات اجتماعی مواجه است، این سوال را مطرح کند که تا چه حد وضعیت اقتصادی بر شخصیت و رفتار افراد تاثیرگذار است.

همچنین در فیلم‌هایی مانند «جوجه رنگی» به کارگردانی فرید حاجی، به شدت به روابط اجتمای و احساسی در میان خانواده‌ها و جامعه پرداخته شده است. این فیلم با پرداخت به یک داستان کودکانه، می‌خواهد نشان دهد که در دنیای امروز، کودکان نیز تحت تاثیر بحران‌های فرهنگی و اجتماعی قرار دارند و این مسائل به شکلی غیرمستقیم به آنها منتقل می‌شود.

«سیزده سالگی» به کارگردانی محمد اسفندیاری موفق شده است تا از طریق روابط پیچیده بین خانواده‌ها و نوجوانان، تصویر واقعی‌تری از مشکلات هویتی در سنین بلوغ ارائه دهد. ایده فیلم کاملا سادست و پدری با مشکل مالی سنگین مواجه شده و حالا پسرهای او برای جبران مافات، تصمیم به ورود به بازار کار گرفته اند. پسرهای بزرگ تر پیش تر از روستا به شهر رفته اند تا درآمدزایی کنند اما دست خالی بازگشته اند و حالا نوبت به نوجوان 13 ساله خانواده رسیده است.

فیلم کوتاه «لیمو از همه چیز خبر داشت» به کارگردانی ادریس محمودی سوژه ای حول محور فرزندآوری دارد و داستان زنی است که پس از چند دختر منتظر به دنیا آمدن پسر هستند. این فیلم در بستری دراماتیک به مقوله سنت‌های قومی قبیله ای می‌پردازد.

فیلم کوتاه«دوبیتو» داستان دو غسال را روایت می‌کند که پس از مرگ یکی دیگری نگران مراسم تدفین خود است. این فیلم ملودرامی است از انسانی که پس از سال‌ها انجام کاری حالا به شک افتاده است.

فیلم کوتاه «کشک‌های شور عزیز» به کارگردانی محسن صالحی فرد در ژانر کمدی دست روی سوژه ای انسانی و احساسی گذاشته داستانی است از عزیزی که می­میرد و کودکی که خود را مقصر مرگ او می­داند. سوژه این فیلم حول نقل‌قول‌ها و باورهای محلی می‌چرخد که در شکل‌گیری زندگی و مناسبات مردم در این جوامع تاثیرگذار است.

«تاری» به کارگردانی صحرا اسداللهی درامی التاب آور از جنس روابط انسانی است و ایده آن از دروغ یک زن برای آرام و سالم ماندن همسرش است که تصادف کرده و عمل جراحی در پیش دارد.

فیلم کوتاه «زیر سایه بلوط» به کارگردانی حسین الهیاری یک اثر حساس و درگیرکننده است که به نوعی به مسائل عاطفی و فرهنگی در بستر یک جامعه خاص پرداخته است. سوژه ای که در بستری دراماتیک داستان پدر و پسری است که در طبیعت سخت کوهستان باید برای بقا تصمیم بگیرند.

سوژه و ایده فیلم کوتاه «روز خداحافظی» به کارگردانی فرزاد رنجبر نظری، حول محور یک لحظه حساس و پر تنش در زندگی فردی می‌چرخد. فیلم داستان آغاز یک خداحافظی را از زاویه‌ای خاص روایت می‌کند، جایی که شخصیت اصلی در حال وداع با یک دوران از زندگی خود است. این فیلم هم مانند باقی فیلم‌های این دسته یا مسائل عاطفی و انسانی در ارتباط است .

سوژه و ایده فیلم کوتاه «ژیله مو» به کارگردانی زیور حجتی، حول محور دنیای کودکانه و همچنین تفاوت‌ها و تضادهای میان نسل‌ها می‌چرخد. سوژه اصلی فیلم حول کودکانی است که در جهانی به ظاهر ساده و بی‌خیال زندگی می‌کنند، اما در پس این بی‌خبری، تضادها و چالش‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی خانوادگی برایشان وجود دارد.

سوژه فیلم کوتاه «سُل» به طور کلی حول محور وابستگی‌های عاطفی و محدودیت‌های خانوادگی می‌چرخد. در کل این فیلم مواجهه با مسئولیت‌های انسانی در برابر خواسته‌های فردی و آرزوهای شخصی است و چگونگی کنار آمدن با وابستگی‌های عاطفی و مسائل روانی خانوادگی را به شکلی ملموس نشان می‌دهد و داستان دختری است که برای یک اجرای ویولن بورسیه گرفته و باید به خارج از کشور برود . اما پدر بعلت وابستگی شدید به دختر مانع رفتن او می‌شود.

فیلم «به‌شرط» سهیل رحیمی هم ملودرامی است با معضلات اجتماعی روانشناختی که بعد تر به آن در دسته ای دیگر می‌پردازیم.

فیلم کوتاه «بچه‌خوان» به کارگردانی اسماعیل عظیمی، یک درام دینی است که با محوریت آیین و باورهای مذهبی، داستانی تأثیرگذار از روابط انسانی، سنت‌ها، و نقش خانواده در تربیت را روایت می‌کند. علاقه یونس به شبیه‌خوانی، نمادی از نسل جوانی است که سعی دارد با حفظ ارزش‌های سنتی، خود را در فضای جدید تعریف کند.

در بررسی مشکلات خانوادگی و چال‌هاش روزمره می‌توان به فیلم کوتاه «لکنت» کارگردانی جابر نوری زارمی اشاره کرد. این فیلم درامی است که در فضایی روستایی، به بررسی روابط انسانی، عقاید سنتی و چالش‌های خانوادگی می‌پردازد. این فیلم با محوریت یک جر و بحث در خانه، موضوعات مهم اجتماعی و تربیتی را واکاوی می‌کند.

فیلم کوتاه «ویر» به کارگردانی جواد گی با دست مایه قرار دادن آلزایمر و با استفاده از تم‌های انسانی و معنوی، داستانی را در فضایی روستایی روایت می‌کند که  بر مضامینی چون توجه به سالمندان، اهمیت حفظ باورهای دینی، و قدرت روابط انسانی تاکید دارد.

فیلم کوتاه «اس‌پی110» با طنزی گزنده به بررسی مشکلات روانی و اجتماعی پرداخته است. «اس پی ۱۱۰» با ترکیب طنز و مفاهیم فلسفی به مرگ‌اندیشی و خودکشی می‌پردازد. با بهره‌گیری از موضوعات عمیق روان‌شناختی و اجتماعی، به بررسی مفاهیمی مرتبط با زندگی، تنهایی و انگیزه برای ادامه حیات می‌پردازد.

فیلم کوتاه «بی‌تا» به کارگردانی دانیال رحیمی درامی کودکانه است که با دست مایه قرار دادن احساسات و راهکارهایی کودکانه  مسئولیت‌پذیری، اعتقادات و چالش‌های زندگی در بستری دینی روایت می‌کند و داستان یک کودک مسئولیت‌پذیر است که با تکیه بر ایمان و خلاقیت، تلاش می‌کند در دل شرایط دشوار خانوادگی و اقتصادی، برای بهتر شدن اوضاع کاری کند.

سوژه فیلم «نوجنین» حول معیشت روستایی، سوگ از دست دادن فرزند و پیوند عاطفی میان انسان و حیوانات می‌چرخد که در نهایت انسانیت، مهر مادری و ارزش‌های زندگی در این فضا برجسته می‌شود.

فیلم کوتاه «وس‌مار» به کارگردانی نیما تابنده، با استفاده از موضوعاتی همچون تنهایی و امید به زندگی در سالمندان، داستانی عاطفی را روایت می‌کند. سوژه «وس مار»  با تأکید بر بازآفرینی پیوندهای انسانی و امید در بستر آیین‌ها حول مفهوم عشق، امید و مواجهه با تنهایی در دوران سالمندی می‌چرخد.

مضامین  فانتزی و سورئالیستی
 در کنار فیلم‌های اجتماعی و درام، برخی فیلم‌ها نیز به ژانر فانتزی و سورئالیستی پرداخته‌اند و از خلاقیت و تخیل در ساختار داستان خود بهره برده‌اند.

برای مثال فیلم «چولیبولی» مانا پاک سرشت با روایتی فانتزی از رابطه یک پسربچه با یک گاو، به دنیای تخیلی و کودکانه پرداخته و در کنار این فانتزی‌ها، مفاهیم انسانی و عاطفی را مورد بررسی قرار داده است. انتخاب کاراکترهای نوجوان و توانمندی کارگردان در هدایت بازیگران، یکی از نکات مثبت این فیلم است.

«شاهپر» روناک جعفری که به طور غیرمنتظره‌ای به فضای سورئالی و افسانه‌ای می‌پردازد، داستان واقعی یک شتر را در مشهد روایت می‌کند که با فرار از کشتارگاه، به موضوعات اساطیری و پرسیمرغی شاهنامه وارد می‌شود. این فیلم که به نوعی به اساطیر ایرانی متصل است، همزمان با ایجاد فضایی عجیب و جادویی، نقدی بر برخی مسائل اجتماعی نیز وارد می‌کند.

«خرده سیاره» احسان شادمانی نیز یکی دیگر از فیلم‌های فانتزی است که با روایت داستانی در فضایی تیره و بارانی، داستان بهمن را دنبال می‌کند که توانایی شنوایی خاصی دارد و از طریق این توانمندی به دنبال ارتباط با کهکشان‌ها است. این فیلم، که در ابتدا واقع‌گرایانه به نظر می‌رسد، به تدریج وارد لایه‌های فانتزی و علمی تخیلی می‌شود.

سوژه اصلی فیلم «راوی» به کارگردانی محمد پایادار به بررسی جایگاه و اهمیت روایت‌گری در داستان‌های انسانی می‌پردازد. آغاز فیلم با صدای راوی‌ای که فقط شنیده می‌شود و مخاطب او را به عنوان یک راوی بی‌صورت و بی‌وجود در ابتدا می‌پذیرد، به تدریج در قاب فیلم ظاهر می‌شود و تبدیل به بخشی از جریان داستان می‌گردد. در واقع، «راوی» درک پیچیده‌ای از مفهوم روایت در سینما را ارائه می‌دهد.

فیلم «خسرو 127» که پیشتر با محتوای آسیب‌های اجتماعی نیز به آن پرداختیم در این دسته قابل تعریف است. «خسرو 127» با یک ایده فانتزی یک شرکتی رانشان می‌دهد که به مردم خدماتی متمایز ارائه می‌دهد. این شرکت سراغ آدم‌هایی می‌روند که احساس می‌کنند نیاز به گوشی برای درددل دارند.

فیلم کوتاه «رویاساز» به کارگردانی محسن مهری دروی و میلاد کیایی، داستانی است که تلاش می‌کند مرزهای میان واقعیت و خیال را در هم بشکند و دنیای روزمره را با لایه‌هایی از فانتزی و رؤیاهای درونی شخصیت‌هایش ترکیب کند. این فیلم با محوریت سوژه‌ی «رؤیا» و «خواب» به چالش‌هایی که انسان‌ها در زندگی خود با آن‌ها روبرو می‌شوند می‌پردازد.سوژه اصلی فیلم حول شخصیت‌هایی می‌چرخد که در تلاش‌اند تا از فشارهای دنیای بیرونی و مشکلات روزمره فرار کنند و در دنیای خیال و رؤیا خود پناه بگیرند.

فیلم کوتاه «اهلی» را نیز می‌توان در این دسته جای داد. «اهلی» به کارگردانی نیما عبدالعزیمی، در سطح اولیه یک داستان انسانی و درامی روان‌شناختی به نظر می‌رسد که به بررسی روابط پیچیده و در عین حال نمادین انسان‌ها با حیوانات و طبیعت می‌پردازد. داستان بزغاله تبدیل به شخصیتی انسانی می‌شود و مانند افسانه های بومی، پیشنهاد برآورده کردن آرزویی را به مردم بدهد.

در فیلم کوتاه «تنها کنار هم» به کارگردانی امید میرزایی هم پای دغدغه مرتبط با مهاجران افغانستانی در میان است. داستان فیلم از اتوبوسی مسافری آغاز می‌شود که به یک ایست بازرسی رسیده و افسر سخت گیری تلاش دارد تا همه مسافران را بازرسی کند. کار جایی پیچیده میشود که همراه یک نوجوان، حجم قابل توجهی مواد مخدر پیدا می‌کند. سوژه فیلم بیشتر بر ارتباطات انسانی تمرکز دارد.

داستان «کین آختن» را در ژانر فانتزی یا وحشت می‌توان تعریف کرد و سوژه درباره خرافاتی رایج است. و داستان دعایی است که شرش تنها با خون پاک می­شود.

«اسپیرال» به کارگردانی مینا سادات حسینی را نیز می‌توان ر دسته فیلم‌های فانتزی قرار داد. این کارگردان سراغ سوژه ای فانتزی رفته و داستان یک دختر جوان است که زندگی‌اش پس از ورود حلزونی خاص، دچار تحولی می‌شود که بیرون آمدن از آن بسیار دشوار است.

«تفنگ چخوف» به کارگردانی سید عباس حسینی داستانی در ژانر فانتزی،  به داستان شخصیتی می‌پردازد که در یک موقعیت بحرانی قرار گرفته است و در تلاش برای حل بحران‌ها و مواجهه با چالش‌های پیش‌رو است. در این فضا، تفنگ چخوف نماد تهدید و سرنوشت است، پسر بچه ای که چوب دو امدادی را با اسپری آسم اشتباه می‌گیرد و تلاش می‌کند آن را به دست آورد.

رویکردهای تاریخی و کمدی
 برخی دیگر از فیلم‌ها نیز به تحلیل تاریخ و جامعه ایران پرداخته‌اند. در «جشن هنر»، کارگردان با بهره‌گیری از طنز و نگاهی خاص، یک بخش از تاریخ معاصر ایران را روایت کرده است که به کشمکش‌های هنرمندان در برابر سیستم‌های امنیتی در سال‌های دهه ۵۰ می‌پردازد. این فیلم با تلفیق واقعیت‌های تاریخی و روایتی طنزآلود، هم فضای سیاسی و اجتماعی آن زمان را بازسازی می‌کند و هم ارتباط مستقیمی با مخاطب امروز دارد.

فیلم «اس‌پی 110» هم که معضلات اجتماعی را بررسی کرده بود در دسته کمدی هم قرار می‌گیرد.

سوژه‌های انتقادی و اجتماعی در محیط‌های کاری
 تعدادی از فیلم‌های کوتاه جشنواره فجر نیز به مسائلی در بطن جوامع کارگری و روزمره پرداخته‌اند. فیلم‌هایی مثل «تانکر» امیر پذیرفته که در فضای نوجوانانه و کارگری روایت می‌شود، به مفهومی چون بخشش و اهمیت آن در روابط انسانی پرداخته است. در این فیلم، یک نوجوان در موقعیت دشواری در کارگاه پسته‌کاران قرار می‌گیرد و در برابر تنبیه، بخشش را انتخاب می‌کند.
فیلم‌هایی همچون «تبر» مهدی گنجی و مجید حقیقت به مشکلات محیط‌زیستی و چالش‌های قانونی که محیط‌بانان و جنگلبانان با آن روبه‌رو هستند، می‌پردازد. این فیلم، با فضایی عصیانگر و انتقادی، نگاه جدیدی به مسائل محیط‌زیستی در سینمای ایران دارد و با روایت دراماتیک و کنش‌های پرتنش، تماشاگر را به تفکر درباره این معضلات وادار می‌کند.

در میان سوژه هایی که به نوعی انتقادی هستند می‌توان فیلم کوتاه «خانه ماه» به کارگردانی حمیدرضا مقصودی را نام برد. این فیلم روایت دختربچه‌ای است که بانقصی مادرزادی به دنیا می‌آید و در تلاش است به همه بفهماند  زندگی با نقص هم ممکن و زیباست فیلم با نگاهی نقادانهبه  رفتارهای اشتباهی می‌پردازد که به کررات در جامعه می‌بینیم.

سوژه اصلی فیلم کوتاه «تاجی» به کارگردانی مهدی برجیان نوعی درگیر تنش‌ها و تضادهای قدرت است که در درون خانواده‌ها و روابط انسانی به وجود می‌آید. «تاجی» که در این فیلم نام شخصیت اصلی است، به عنوان کسی که به نوعی نماینده قدرت و کنترل در خانواده یا جامعه خودش می‌تواند باشد، دچار چالش‌هایی می‌شود که بر روابطش با دیگر اعضای خانواده تأثیر می‌گذارد.

فیلم «به‌شرط» سهیل رحیمی هم ملودرامی است که دست روی تبعات معیشتی بحران اقتصادی، اشتغال زنان گذاشته است سوژه ای انتقادی از محل کار یک زن و محیط نامناسب آن است. فیلم تلاش دارد واقعیت‌های تلخ اجتماعی را نه‌تنها برای نمایش، بلکه برای ایجاد آگاهی و همدردی بازگو کند. سوژه، یک هشدار است به جامعه، که بی‌تفاوتی در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی می‌تواند بنیان‌های خانواده و نسل آینده را تهدید کند.

فیلم کوتاه «گیاهخوار» به نویسندگی و کارگردانی مرتضی آقاجانی، اثری درام- اجتماعی و تا حدی جنایی است که به موضوعاتی نظیر تضاد، تزویر و دورویی می‌پردازد. «گیاهخوار» با استفاده از شخصیت ناشنوایی که نمادی از بی‌زبانی و قربانی شدن در یک سیستم ناعادلانه است، بر لزوم شنیده شدن صدای مظلومان تأکید می‌کند.

سوژه‌های جنگی با مضامین انسانی

فیلم کوتاه «پیام» به کارگردانی سعید ملتجی، یک درام جنگی است که با پرداختن به موضوع غزه و فعالیت خبرنگاران در شرایط جنگ موضوعی فداکارانه را مطرح می‌کند. سوژه فیلم بر اهمیت اطلاع‌رسانی در شرایط جنگی تأکید دارد. خبرنگاران در فیلم، نماد افرادی هستند که با به خطر انداختن جان خود، حقایق جنگ و فجایع انسانی را به جهان انتقال می‌دهند.

فیلم کوتاه«نخ» به کارگردانی زهرا ترکمنلو، در ژانر درام اجتماعی و جنگی، داستانی سرشار از امید، عشق، و مبارزه با ناامیدی و مفاهیم انسانی را در بستر جنگ روایت می‌کند. این اثر، نقش کلیدی زنان و کودکان در حفظ پیوندهای خانوادگی و روحیه جمعی را برجسته کرده و پیامی صلح‌طلبانه در دل وحشت‌های جنگ ارائه می‌دهد.

در نهایت به طور کلی، فیلم‌های کوتاه جشنواره فجر 43 با نگاه‌های متفاوت و جسورانه‌ای به سوژه‌های روز جامعه پرداخته‌اند و این مسئله نشان‌دهنده تکامل و پویایی سینمای کوتاه ایران است که می‌تواند مرزهای جدیدی از داستان‌گویی و دغدغه‌مندی‌های اجتماعی را به نمایش بگذارد. به شدت تحت تاثیر منابع اجتماعی، روانشناختی، زیست‌محیطی و فرهنگی قرار دارند. این سوژه‌ها از دغدغه‌های روز جامعه ایرانی و جهانی نشأت گرفته‌اند و به روش‌های مختلفی در قالب‌های مختلف سینمایی به تصویر کشیده شده‌اند. با استفاده از تکنیک‌های خاص سینمایی مانند فضاسازی، نورپردازی، موسیقی و فیلمبرداری خلاقانه، کارگردانان سعی کرده‌اند تا پیام‌های اجتماعی و انسانی خود را با استفاده از فیلم‌های کوتاه به مخاطب منتقل کنند. این رویکرد نه‌تنها به تقویت محتوا کمک کرده بلکه به شکل‌گیری یک تجربه بصری و ذهنی برای تماشاگران نیز منجر شده است.

این جشنواره علاوه بر اینکه تنوع مضامین در سینمای کوتاه ایران را به نمایش گذاشته است، پیامی روشن از تلاش‌های جوانان فیلمساز ایرانی در زمینه تجربه‌گری و نوآوری در سینما دارد. چیزی که برای آینده سینمای کوتاه ایران نویدبخش است.