به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از روابط عمومی چهل و سومین جشنوار فیلم فجر؛ فیلم‌های مستند به عنوان یکی از گونه‌های سینمایی از همان دوره‌های اولیه جشنواره فیلم فجر پای ثابت این جشنواره بوده است تا زمانی که از دوره نهم به عنوان یک جشنواره مستقل به صورت جداگانه برگزار شد.
اما با توجه به اهمیت جایگاه سینمای مستند در سینمای جهان و استقبال بیشتر مخاطبان عام برای تماشای مستند در قاب سینما، سینماگران این حوزه نیز تولیدات حرفه‌ای‌تری ارائه دادند و جایزه این بخش در جشنواره فیلم فجر نیز از اهمیت و اعتبار خاصی میان مستندسازان برخوردار شد.
سیمرغ فیلم‌های مستند از دوره سی و دوم به این جشنواره اضافه شد تا جشنواره فیلم فجر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی، برترین آثار این حوزه را نیز به مخاطبان معرفی کند.
امسال، هیات داوران آثار مستند سینمایی چهل و سومین جشنواره فیلم فجر متشکل از محسن برمهانی(مدیر فرهنگی و مستندساز)، مهرداد زاهدیان(کارگردان مستند)، سعید رشتیان(تهیه‌کننده فیلم مستند)، محمد صوفی(تهیه‌کننده فیلم مستند)، پژمان مظاهری‌پور(کارگردان مستند)، میترا مهتریان (مستندساز و روزنامه‌نگار) و پروین صدر ثقه‌الاسلام(مدیر فرهنگی و پژوهشگر) آثار راه‌یافته به مسابقه آثار مستند را بررسی و ۱۱ مستند را برای رقابت در این بخش معرفی کردند.

مستندساز باید به دنبال سوژه‌ای برود که مورد توجه جامعه باشد
پروین صدر ثقه‌الاسلام، از اعضای هیأت داوران مستند درباره اهمیت نمایش آثار مستند برای مخاطب عام در جشنواره فیلم فجر، معتقد است: اگر قرار باشد مستند برای مستندسازان ساخته شود و فیلمسازان تنها فکر خود را پیاده کنند، سینمای مستند چندان نمی‌توانند مخاطب داشته باشد. مستندساز هم باید به دنبال سوژه‌ای برود که مورد توجه جامعه باشد. اگر قرار باشد که اکثر جامعه موضوعی را نخواهد برای اقلیت هم نباید فیلم ساخت.
وی ادامه داد: این یک جشنواره تخصصی نیست؛ برای همین به نظرم باید در مستند، ذائقه اکثریت مد نظر باشد. اگر مستندسازان ما این باور را بپذیرند که در ساختن فیلم اکثر جامعه را در نظر بگیرند، کار بسیار مهمی انجام داده‌اند. مستندها معمولا برای گروه خاصی ساخته می‌شوند اما اگر جامعه سینمارو را بتوان به سمت مستند کشاند، کار بزرگی انجام داده‌ایم.

در جامعه کنونی ایران اقبال مردم به دیدن فیلم مستند بسیار زیاد است
پژمان مظاهری‌پور، یکی دیگر از اعضای هیأت داوران بخش مستند می‌گوید: دیده شدن مستند تنها مسئله جشنواره فیلم فجر نیست بلکه خود سینمای مستند ماست که باید دیده شود. در جامعه کنونی ایران اقبال مردم به دیدن فیلم مستند بسیار زیاد است؛ مخاطبان خوبی در سینمای مستند داریم که بالقوه هستند و جشنواره‌ها آنها را بالفعل می‌کند.
وی افزود: ۲۰ سال پیش تعداد انگشت‌شماری مستند بلند داشتیم که قابلیت اکران در سینما داشته باشد که آن هم به سیاست‌های تولید برمی‌گردد. در این سال‌ها این به مرور سیاست‌ها ریل‌گذاری شد، مستندساز پرورش یافت و روی موضوعات سرمایه‌گذاری کردند تا امروز به جایی رسید که مستندها دیده شوند. در حال حاضر با چالش تولید و معیشت مستندساز مواجه هستیم که اگر برطرف شود با این ظرفیت روبرو می‌شویم که فیلم خوب ساخته شود. وقتی فیلم خوب ساخته شود، تماشاگران هم جذب می‌شوند.
مظاهری‌پور ادامه داد: سینمای بلند نیز مدیریت صحیح می‌خواهد و خود مستندسازان نیز باید عملکرد درستی داشته باشند. اگر این دو با هم شکل بگیرند شاهد حضوری از سینمای مستند خواهیم بود که در جشنواره فیلم فجر و هر جشنواره دیگر دیده می‌شود.
اما برخی از مستندسازان، اکران مستند را در جشنواره کافی نمی‌دانند و معتقدند با توجه به افزایش مخاطبان این حوزه باید امکان بیشتری برای دیده شدن فیلم‌های مستند فراهم شود.

سینمای مستند برای اثرگذاری باید امکان دیده شدن پیدا کند
سعید رشتیان، تهیه‌کننده و مستندساز و عضو هیات داوران آثار مستند نیز معتقد است: جشنواره فیلم فجر به مخاطبان عام و فراگیر سینما توجه دارد. مخاطبانی که تامین نظر و سلیقه آن‌ها از طریق ساز و کار اکران شکل می‌گیرد. برخی از آثار سینمای مستند می‌توانند به صورت عمومی دیده شده و یا حتی تعدادی از تولیدات سالانه سینمای مستند همان ابتدا برای مخاطبان فراگیر تولید می‌شوند‌. به نظر من با توجه به ظرفیت‌های جشنواره فیلم فجر ضروری است که امکان نمایش آثار مستند در آن فراهم باشد.
وی افزود: سینمای مستند برای تاثیرپذیری و اثرگذاری در سلیقه اکران و مشاهده و همچنین رقابت با سایر آثار باید امکان دیده شدن پیدا کند. تجربه به من ثابت کرده است که آثار جدی سینمای مستند در شکل‌گیری ایده و بافت روایی آثار مربوط به سینمای داستانی اثر گذار خواهد بود، چراکه بسیاری از فیلمسازان خود عنوان می‌کنند که برای پرداختن به موضوع و سوژه‌هایی ناب، دنبال کننده سینمای مستند ایران هستند.

سینمای مستند هم می‌تواند جایگاه خود را میان مردم پیدا کند
میترا مهتریان، مستندساز و عضو هیأت داوران بخش مستند نیز درباره جشنواره فیلم فجر می‌گوید: این جشنواره تلاش یک ساله سینماگران را به نتیجه می‌رساند و به علاوه، در فروش و دیده شدن فیلم‌ها نیز تاثیر مستقیم دارد. با توجه به وجود جوایز، اقبال عمومی مخاطب، سیمرغ مردمی و نگاه سخت‌گیرانه منتقدان ارزش و جایگاه حضور در این رویداد سینمایی انکار ناپذیر است.
وی ادامه داد: ساز و کار جشنواره فیلم فجر بر این اساس است که فیلم‌ها مورد استقبال مخاطب عام قرار بگیرند و حتی در فهرست جوایز آن بخش مهمی با عنوان سیمرغ مردمی هم قرار داده شده است. شاید بهتر باشد تیزر فیلم‌های مستند پیش از اکران سایر آثار به نمایش درآید و همچنین نشست پرسش و پاسخ برای این گونه از فیلم‌ها ترتیب داده شود و در نمایش‌های مردمی فرصت مناسبی برای دیده شدن آثار مستند توسط عموم مردم فراهم شود. اگر چنین اتفاق‌هایی صورت بگیرد سینمای مستند هم می‌تواند جایگاه خود را میان مردم پیدا کند.

اختصاص بخش جداگانه برای مستند در جشنواره فیلم فجر مزیت است
مهرداد زاهدیان، مستندساز و یکی دیگر از اعضای هیات داوران این بخش می‌گوید: بخشی از سینمای مستند، ساختار سینمایی پیدا می‌کند و در قالب نمایش‌های سینمایی جای می‌گیرد که از لحاظ طول فیلم نمایش مستند و هم از لحاظ موضوع این شکل و شمایل را پیدا می‌کند. از این منظر تعداد زیادی سینماگر پرآوازه‌ داریم که مستندهای زیادی ساخته‌اند. این فیلم‌ها در قالب سینمای مستند بوده‌اند که و در چارچوب نمایش‌های سینمایی قرار می‌گرفته است.
زاهدیان با بیان اینکه برخی از جشنواره‌های معتبر فیلم جهانی تفاوتی بین فیلم مستند و داستانی قائل نیستند، ادامه داد: در برخی از جشنواره‌ها اگر مستند ساختار و قالب سینمایی داشته باشد می‌تواند با سایر فیلم‌ها ارزیابی شود. یک سال در جشنواره فیلم کن بهترین فیلمی که انتخاب شد فیلم مستند «مایک مور» بود. برخی از فستیوال‌های معتبر و درجه یک جهانی مانند برلین و توکیو بخش مستند دارند.
وی افزود: در شکل فعلی و تجربه‌های امروز جشنواره فیلم فجر چنین نویدی را به ما نمی‌دهد که این جشنواره جایگاهی مناسب برای معرفی فیلم مستند باشد. چرا که رویکرد اصلی آن نمایش فیلم‌های داستانی است و در بخش اصلی خود به فیلم‌های قصه‌پرداز و داستانگو می‌پردازد و این فیلم‌ها، فیلم‌هایی هستند که جایی نمایش داده نشده‌اند. بنابراین این موضوع برای یک جشنواره نوعی مزیت تلقی می‌شود که بخشی به فیلم مستند اختصاص داده شده باشد.

سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر برای مستندسازان اعتبار و امتیاز متفاوتی دارد
محسن برمهانی مستندساز و از اعضای هیأت داوران بخش مستند جشنواره فیلم فجر درباره لزوم حضور بخش فیلم کوتاه و مستند در جشنواره فیلم فجر معتقد است: جشنواره فیلم فجر، بزرگ‌ترین رویداد سینمایی کشور است. درست است که در جشنواره فیلم حقیقت به وجوه مختلف فیلم‌های مستند پرداخته می‌شود و جایزه‌های جشنواره فیلم حقیقت، حرفه‌ای، دقیق‌تر و کارشناسانه‌تر هستند ولی اتفاق خوبی است که جشنواره فیلم فجر نیز به فیلم‌های مستند اعتنا دارد. در مقابل، سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر نیز برای مستندسازان اعتبار و امتیاز متفاوتی دارد.

در جشنواره فیلم فجر باید همه گونه‌های سینمایی حضور داشته باشند
محمد صوفی، تهیه‌کننده، مستندساز و از اعضای هیأت داوران بخش مستند، درباره اهمیت حضور فیلم مستند در این جشنواره گفت: جشنواره فیلم فجر در کنار اینکه رویداد سینمایی بودن، یک رویداد ملی است و در این ویترینی که وجود دارد باید همه گونه‌های سینمایی حضور داشته باشند، بنابراین فیلم‌های مستند و کوتاه و… را نیز باید پوشش دهد.
وی افزود: امسال در دوره چهل و سوم اتفاق خوبی که افتاده این است که دوباره جایگاه مستند به رسمیت شناخته شده و به درستی این اتفاق افتاده است. اینکه قرار است به فیلم‌های مستند در بخش‌های اصلی پرداخت شود و به سیمرغ آن بهای بیشتری داده شود باعث می‌شود نگاه درست‌تری به بخش مستند ایجاد شود. باید هم این اتفاق بیفتد.
اسامی ۱۱ اثر بخش مسابقه مستند جشنواره چهل و سوم فیلم فجر به شرح زیر است:
۱.«خط القعر» به کارگردانی فرشاد اکتسابی و تهیه‌کنندگی حمید مهندسی و فرشاد اکتسابی
۲.«خیابان سوم سئول» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمودرضا رضایی
۳.«درباره‌ی مهرداد بهار» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی پیام مستوفی
۴.«رُخ» به کارگردانی سام کلانتری و تهیه‌کنندگی آرش صادقی و سام کلانتری
۵.«روزگار احمد» به کارگردانی محسن اردستانی رستمی و تهیه‌کنندگی ساسان فلاح‌فر
۶.«شاهین لیل» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی نصراله محمدی ایازی
۷.«شگرد» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی جعفر صادقی
۸.«ضد قهرمان» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی عارف افشار
۹.«کیمیا» به کارگردانی زهره احمدزاده و تهیه‌کنندگی محمدحسین حیدری
۱۰.«مرزهای خاموشی» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی امید هاشملو
۱۱.«یک وجب خاک » به کارگردانی و تهیه‌کنندگی نیما مهدیان