سینمایی نیوز- مردم ایران به احساسات خالص و بی‌آلایش خود شناخته می‌شوند و موسیقی از گذشته تاکنون زبانی برای بیان احساسشان بوده است. به طوری که در طول تاریخ و در آیین‌های ملی و مذهبی خود با زبان موسیقی، تجلی احساسی شدند که همچنان ماندگار است. سوگ سیاوش، موسیقی تعزیه، نواهای محرمی و خلاقیت افراد در مداحی هیئات کوچه و بازار از جمله واکنش‌های مردم به این مراسم‌ها بوده که به نوعی اکنون تبدیل به فرهنگ آنها شده است.

ماه محرم برای مردم ایران همیشه جایگاه رفیعی داشته و دارد. هنرمندان نیز در این ماه سعی می‌کنند با ارائه هنر خود نقشی در تصویر کردن مظلومیت امام حسین(ع) داشته باشند. در ادامه سعی کردیم به مرور برخی از آثار ماندگار موسیقایی در این ماه بپردازیم.

از معروف‌ترین آثار عاشورایی می‌توان به آلبوم «وداع» حسام‌الدین سراج اشاره کرد. این آلبوم در دو بخش ۶۰ دقیقه‌ای منتشر شده و تهیه و انتشار آن از ۸۱ تا ۸۴ به طول انجامیده است. از شعرهای عمان سامانی در این آلبوم عاشورایی استفاده شده که در کنار محتشم کاشانی از معروف‌ترین شاعران عاشورایی به شمار می‌آید. سراج پیش از این «نینوا» را سال ۵۹ منتشر کرده بود که اولین آلبوم موسیقی حرفه‌ای او به شمار می‌آید.

«روز واقعه» به همان اندازه که فیلمی ماندگار از واقعه عاشورا را روایت می‌کند، موسیقی‌اش نیز تأثیر‌گذار و خاطر‌انگیز شده است. بسیاری همچنان موسیقی این اثر را به عنوان یکی از برترین آثاری که در این زمینه خلق شده می‌شناسند و استفاده می‌کنند. مجید انتظامی آهنگساز این اثر از ساز‌های بدوی برای ساخت موسیقی فیلم استفاده کرد. او از سنگ و چوب در کنار‌ساز‌های ارکسترال بهره برد و موفق شد از ماندگار‌ترین آثار موسیقی را خلق کند.

از زمانی که علیرضا عصار در دهه هفتاد فعالیت حرفه‌ای خوانندگی خود را آغاز کرد، قطعات موسیقی مذهبی جزو جدانشدنی آثار او بودند که شاخص‌ترین آنها قطعه «ای کاروان» با هم‌صدایی محمد اصفهانی بود. عصار در اسفند ۱۳۸۲ آلبوم «مولای عشق» را با ۹ قطعه از سوی شرکت «ایران‌گام» روانه بازار کرد. تمامی اشعار این مجموعه از سروده‌های مهدی شریفی بودند و فواد حجازی نیز وظیفه آهنگسازی آن را بر عهده داشت. در این آلبوم نوازندگان سرشناسی نظیر خاچیک بابائیان، ارسلان کامکار، مازیار ظهیرالدینی و کریم قربانی نیز حضور داشتند.

در کارنامه کاری محمد اصفهانی نیز قطعات مذهبی متعدد به چشم می‌خورد. او در سال‌های اول فعالیت حرفه‌ای خود آلبوم «گلچین» را منتشر کرد. این مجموعه نه قطعه‌ای سال ۱۳۷۶ در شرکت سروش به بازار عرضه شد و مضمون کلی آن عزای حضرت اباعبدالله الحسین(ع) بود و در قطعاتی نظیر «سقای تشنگان» و «نوگل نینوا» به این موضوع پرداخته شده بود. احمد عزیزی، حسان، سپیده کاشانی و قیصر امین‌پور از جمله شاعران «گلچین» بودند. آهنگسازی و تنظیم‌ها را هم فریدون شهبازیان، علی بکان، محمد میرزمانی، منوچهر بیگلری و شهریار فریوسفی انجام داده بودند.

آلبوم «آتش و عطش» صادق آهنگران با تنظیم محمد میرزمانی محرم سال ۸۵ منتشر شد. آلبوم «هفتاد‌ و‌ دو» آهنگران نیز سال ۹۰ منتشر شد. یکی از نکات آلبوم این بود که به دو زبان عربی و فارسی خوانده شده است. رسول رسولی موسیقی و تنظیم این آلبوم را بر عهده داشته و خوانندگی اثر را نیز مرتضی حیدری آل‌کثیر و مهدی المومن انجام داده‌اند. در این آلبوم از سازهای ایرانی استفاده شده است. در کنار آن انتشار قطعه معروف آهنگران که یکی از به‌یادماندنی‌ترین قطعات موسیقی است با نام «کربلا منتظر ماست» بسیار در زمان خود گل کرد.

آلبوم‌های معروف غلامعلی کویتی‌پور به نام «غریبانه ۱ و ۲» سال ۸۲ به پیشنهاد مجتبی شاه‌علی، مدیر موسسه فرهنگی و هنری نوای رامشه تهیه و منتشر شد. برای انتخاب خواننده این آلبوم‌ها قرار بود از افرادی استفاده شود که صدایشان حزین باشد. در نهایت به این نتیجه رسیدند که از کویتی‌پور دعوت کنند. انتشار آلبوم منجر به شکل‌گیری جریانی شد که پای بسیاری از آهنگسازان را برای کار در حوزه موسیقایی عاشورا باز کرد.

تاکنون آلبوم‌های گروهی زیادی در بازار موسیقی عرضه شده اما هیچ‌کدام به موفقیتی که در حد نام سازندگان آن باشد دست پیدا نکرده‌اند. «سلام آقا» با حضور محسن چاوشی، رضا صادقی، محمد علیزاده و مهدی یغمایی آذرماه سال ۸۸ منتشر شد و بحث و نظر پیرامون آن در زمان انتشار بسیار متفاوت بود، زیرا برخی این اثر را در ادامه سایر آلبوم‌های گروهی شکست‌خورده می‌دانستند و برخی دیگر از آن به عنوان سکوی پرتاب محمد علیزاده و مهدی یغمایی یاد می‌کردند. زیرا این دو خواننده هر کدام سابقه فعالیت حرفه‌ای موسیقی داشتند اما موفق به انتشار آلبوم نشده بودند و «سلام آقا» در اصل اولین حضور رسمی آنها در بازار موسیقی پاپ بود. برای قطعات این اثر از اشعار مرحوم آغاسی، امیر ارجینی و فرزاد حسنی استفاده شده بود. همچنین مهدی یراحی، میلاد ترابی، محسن چاوشی، رضا صادقی و مهدی یغمایی در بخش آهنگسازی و تنظیم آثار حضور داشتند. شرکت تصویر دنیای هنر آلبوم «سلام آقا» را به بازار عرضه کرد.

موج محرم اثری تصویری به صورت نماهنگ، ساخته مستانه مهاجر با صدای بنیامین بهادری و سهراب پاکزاد است. فایل صوتی این اثر نیز با تنظیم علی پاکدامن و ترانه فرید احمدی تولید شده است. بنیامین پیش از مطرح شدن خود در موسیقی قطعه دیگری با نام «آقام ابوالفضل» را نیز منتشر کرده بود.

قطعه «کاکا» ترانه بسیار سوزناکی داشت و حامد عسگری به عنوان ترانه‌سرا بخشی از رشادت‌های حضرت عباس(ع) را بیان کرده بود. علی لهراسبی نیز با همان لحن اندوهگین همیشگی‌اش توانست به خوبی حس ترانه را منتقل کند. فواد غفاری و مهدی خیرخواهی آهنگساز و تنظیم‌کننده این اثر بودند.

قطعه «کربلا» یکی از آثار قدیمی محسن یگانه است و اواسط دهه هشتاد و زمانی که او فعالیت‌های مستقل خود را به صورت جدی پیگیری می‌کرد تولید شد. یگانه ترانه این قطعه را هم که مضمون آن در ارتباط با روز عاشوراست، سروده است.

موضوع ترانه «محشر کبری» در مورد شهادت حضرت عباس(ع) است و علی اصحابی کار ساخت آهنگ و تنظیم آن را انجام داده است. در ساخت این قطعه نیز از سازهای آکوستیک استفاده شده است.

در کارنامه کاری محسن چاوشی قطعات مذهبی متعدد به چشم می‌خورد. چاوشی سال ۱۳۸۴ قطعه «راه کربلا» را با ترانه‌ای از امیر ارجینی اجرا کرد و خود او علاوه بر آهنگسازی در کنار رضا فوادیان تنظیم این کار را نیز انجام داد. نکته قابل توجه در این قطعه نوع سازبندی و استفاده از سازهایی است که در مراسم عزادارای و سینه‌زنی از آنها استفاده می‌شود.

مخاطبان بیش از آنکه رسول نجفیان را با حرفه تخصصی‌ کارگردانی و بازیگری بشناسند، او را با ترانه معروف «عجب رسمیه» و بازخوانی قطعه فولکوریک «شب‌های گلوبندک» به خاطر می‌آورند. آلبوم نوحه‌های عاشورایی «ذوالجناح می‌آید، بی‌سوار» با صدای نجفیان سال ۱۳۸۹ به بازار آمد و ۱۰ نوحه سوگواری با نواهایی که قدمت چهارصد ساله داشتند شامل می‌شد. آلبوم ریشه در موسیقی نواحی و اقوام مختلف ایران داشت و با استفاده از همان نواها و اشعار توسط نجفیان بازخوانی شده بود.

در بین تمامی سبک‌های موسیقی و آیینی و محلی ایران، موسیقی مذهبی جنوب جایگاهی ویژه‌ دارد. شاید بتوان موسیقی بوشهری را که به قیام عاشورا می‌پردازد، از منحصربه‌فردترین موسیقی‌‌های این مرز و بوم دانست. اصالت، پایبندی به سنت، ریتم، هیجان، شور، یکدستی و هماهنگی که در مراسم عزاداری و نوحه‌خوانی بوشهری دیده می‌شود خیلی منسجم و متفاوت است. در این میان، می‌توان به آلبوم «ماتم یک و ۲» از محسن شریفیان اشاره کرد. کسی که با گروه موسیقی بوشهری‌اش شهرت جهانی دارد.

او آبان ۹۱ «اهل ماتم» را در قالب دو آلبوم منتشر کرد. مجموعه اول شامل ۲۱ قطعه بود و در آن نوحه‌های پامنبری، مرثیه‌خوانی و عزاداری مردانه و… گنجانده شده بود. نکته جالب اینکه شریفیان پیش‌تر در سال‌های ۸۱ تا ۸۴ کتاب پژوهشی «اهل ماتم» را هم منتشر کرده است.