اما همین تئاتر به جهت حمایت و شرایط هنرمندانش وضعیت خوبی ندارد، تدوین سند ملی تئاتر کشور در ابتدای دولت سیزدهم شروع شد تا همین مشکلات را حل‌وفصل کند، سندی که برای ایجاد تحول در تئاتر نوشته شد.
حالا امروز هنرمندان بسیاری در انتظار روند تصویب سند ملی تئاتر برای به سامان رسیدن این هنر نمایشی هستند، در همین رابطه گفت‌وگویی داشتیم با مدیرکل هنرهای نمایشی کاظم نظری تا شرایط فعلی این سند را جویا شویم.
تدوین سند ملی تئاتر کشور در چه مرحله‌ای است و چه زمانی تا پایان فرآیند تصویب آن باقی‌مانده است؟
مرحله اول تدوین سند تئاتر یعنی مشخص شدن چارچوب و موضوعات آن در بخش‌های مختلف انجام شده و ما منتظر مرحله بعدی آن هستیم چراکه سه مرحله برای کار در نظر گرفته شده و طراحی کردیم.
مرحله اول که در اداره کل هنرهای نمایشی انجام‌شده و در مرحله دوم این سند به نخبگانی که در حوزه تئاتر هستند تحویل داده می‌شود تا آن را مورد ارزیابی قرار دهند، به همین منظور ما 6 نفر را به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی کردیم تا احکام‌شان صادر شده و مرحله بعدی هم انجام شود، بعدازآن هم سند برای عموم هنرمندان تئاتر در دسترس قرار می‌گیرد، این مرحله نهایی است که بیشتر به‌منظور اطلاع‌رسانی انجام می‌شود و اگر نظری هم از سمت هنرمندان باشد قطعاً اعمال خواهیم کرد.
بعد از پایان این مرحله سند به شورای عالی هنر ارسال شده و اگر این شورا سند ملی تئاتر را تصویب کند آن را برای تصویب به شورای عالی انقلاب فرهنگی تحویل می‌دهیم.
تدوین این سند چه هدفی دارد و قرار است چه مشکلی را از تئاتر کشور حل کند؟
سند ملی تئاتر چشم‌انداز بیست‌ساله‌ای است برای تئاتر کشور و دستگاه‌های مختلف را مجاب می‌کند که در حوزه تئاتر سرمایه‌گذاری کنند و نکته مهم‌تر اینکه ببینید به‌هرحال اداره کل هنرهای نمایشی بیش از 40 هزار عضو در استان‌های مختلف کشور دارد و وظیفه اداره کل ساماندهی تمامی هنرمندانی است که کار تئاتر انجام می‌دهند، اداره کل هم به‌صورت سازمانی توانایی رسیدگی به همه این امورات را ندارد مگر اینکه به یک سازمان بزرگ‌تر تبدیل شود.
سازمانی مثل سازمان سینمایی را مدنظر دارید؟
اداره کل تئاتر به جهت شباهت چیزی شبیه سازمان تأمین اجتماعی که تعداد زیادی نیروی انسانی را تأمین می‌کند و یا سازمان صداوسیماست که در تمامی استان‌ها نیرو داشته و وظیفه تأمین آن‌ها را بر عهده دارد، حتی سازمان سینمایی هم خیلی تعریف حمایتی از هنرمندانش در سراسر کشور و در استان‌های مختلف ندارد چراکه سینما در تهران متمرکز شده و از پایتخت مدیریت می‌شود و نیازی به حمایت استانی در آن وجود ندارد.
برای مثال ما انجمن‌های نمایشی‌ای در سراسر کشور داریم که فعالیت می‌کنند و وظیفه حمایت از تئاتر استان‌ها را بر عهده دارند، سازمان سینمایی در شکل آماتوری آن، انجمن سینمای جوانان را داشته که مبتنی بر وظیفه آموزش و تولید آماتوری فعالیت می‌کند، اما ما به‌صورت حرفه‌ای داریم در استان‌ها و حتی شهرستان‌ها کار می‌کنیم؛ یعنی در استانی مثل مشهد یا تبریز هنرمندانی داریم که در آن استان چیزی از هنرمندان تهران کم ندارند، در هر استان مثل پایتخت نمایش تولید و اجرا می‌کنند و حتی بعضی‌اوقات می‌بینیم که از خود هنرمندان تهرانی هم خیلی حرفه‌ای‌تر و خلاقانه‌تر کار می‌کنند.
همه نکاتی که می‌فرمایید درست است، اما تغییر ساختار دقیقاً چه کمکی به شما می‌کند؟ آیا فقط با تغییر ساختار اداری مشکلات حل می‌شود؟
ما ذی‌نفعان بسیاری را در سراسر کشور داریم و بیش از چهل هزار نفر در گستردگی بالا در استان‌های مختلف حضور دارند که باید به آن‌ها امکانات بدهیم، این افراد فعالیت‌های بسیاری را هم انجام داده و در حال تولید نمایش هستند و به‌هرحال همه این امورات باید رسیدگی شود، خب، با این‌همه فعالیت و رسیدگی در این ابعاد و با توجه به برنامه‌هایی که برای تئاتر کشور داریم باید گفت که تمامی این‌ها به‌اندازه ظرفیت یک اداره کل نیست، اداره کل هرسال مثلاً با یک تا سه میلیارد تومان کمک وزیر محترم روبه‌روست که علاوه‌بر بودجه به تئاتر کمک کند اما درنهایت نتیجه آن شرایط مطلوبی نخواهد بود.
در فرآیند تصویب این سند اگر بخواهید از دلایل اهمیت تئاتر بگویید، مهم‌ترین آن را چه چیزی می‌دانید؟
به‌هرحال تئاتر هنر مادر در میان هنرهای نمایشی است که هنرمندان آن در عرصه‌های دیگر نقش‌آفرینی می‌کنند، به‌هرحال تئاتر در حال حاضر به سینمای این کشور کمک می‌کند، به تلویزیون این کشور کمک می‌کند و اگر ما می‌گوییم که این دو تا بخش ضعیف است، به دلیل ضعف در حمایت از هنرمندان تئاتری است، اگر فیلم‌نامه ضعیف است به این دلیل است ما در حوزه ادبیات نمایشی ضعیف هستیم.
اگر می‌خواهیم در سینما و تلویزیون هم رشد کنیم راه سرمایه‌گذاری در آن از تئاتر است؛ ما هرچقدر این بخش را تقویت کنیم، چه در کارگردانی، چه در بازیگری و چه در نویسنده‌های تئاتر، قطعاً این رشد به دیگر هنرها هم صادر می‌شود و تأثیرش را در سینما و تلویزیون نیز خواهد گذاشت.
حجم کاری خود تئاتر هم نیاز به حمایت بیشتری دارد؟ یا اگر بخواهم بهتر بگویم، خود تئاتر نمی‌تواند خودش را مدیریت کند؟
نیاز به یک حمایت جدی در تئاتر است، به‌هرحال بعد از گذشت 43 سال از این انقلاب شما نگاه کنید حوزه هنرهای نمایشی حتی با دو سال قبل خودش متفاوت است، 2 یا 3 سال پیش به‌هرحال درخواست‌کننده حوزه اجرای تئاتر محدود بودند اما الآن آن‌قدر در تهران و شهرستان‌ها افزایش پیداکرده است که ما دیگر نمی‌توانیم پاسخگوی آن باشیم چراکه امکانات زیرساختی برای آن نداریم چه در شهرستان‌ها و چه حتی در تهران با کمبود امکانات مواجهیم.
یعنی به جهت سالن هم در پایتخت و شهرستان‌ها با مشکل روبه‌رو هستیم؟
ما اگر الآن بخواهیم به گروه‌های نمایشی امکانات بیشتری برای اجرا بدهیم کجا را داریم؟ چند سالن خصوصی داریم که سالن‌های خصوصی هم 2 خانه و 2 اتاق را یکی کردند تا تبدیل به یک سالن نمایش شود، آیا این شرایط برای اجراها پاسخگوست؟
نکته‌ای که من متوجه شدم این است که شما به دنبال معاونت هنرهای نمایشی در ارشاد هستید، درست است یا ایده دیگری دارید؟
بله، دنبال همین اتفاق هستیم این سند می‌خواهد بیان کند که حجم کار اداره کل هنرهای نمایشی چقدر است و در این حجم کار و با تعداد ذی‌نفعان و برنامه‌ها و اقدامات موجود برای آن‌ها چه چیزی است تا بیان کند که این شرایط و با این برنامه‌ها، اقدامات تئاتر در ظرف یک اداره کل نمی‌گنجد.
در این راه هم به معاونت هنرهای نمایشی و یا یک سازمان یا بنیاد ملی تئاتر ایران فکر می‌کنیم. تا تئاتر تشکیلاتی باشد که بتواند جوابگو نیازهای تئاتر باشد. واقعاً شما نمی‌دانید ما چقدر تحت‌فشار روانی برای اداره تئاتر هستیم.
فکر می‌کنم به لحاظ بودجه هم مشکل را حل کند.
بله قطعاً، ببینید من الآن مثلاً می‌خواهم یک نمایش باکیفیت بسازم که بتواند ارزش‌های انقلاب اسلامی را مطرح کند، خب من بودجه این کار را در اختیار ندارم. کل بودجه تئاتر این کشور ۲۷ میلیارد تومان است، درحالی‌که یک اجرا در تالار وحدت هزینه زیادی دارد برای مثال «کلنل» که در تالار وحدت اجرا شد، ۱۸ میلیارد هزینه داشته است.
همین کار آقای پارسایی (هفت‌خوان اسفندیار) ۳۰ میلیارد فقط هزینه تولید آن شده است، حالا به تبلیغات و مسائل دیگر آن کاری ندارم، پول همین یک کار چند برابر بودجه تولید تئاتر این کشور است؟
قطعاً با همین بودجه چند نمایش را می‌توان روی صحنه برد.
من اگر من این پول را داشتم قطعاً در شهرستان‌ها بالای ۱۰ تا ۱۵ کار می‌توانستیم تولید کنیم که اثربخش هم باشد، یعنی الآن اثراتش را ببینیم. ولی آن کار که با این بودجه اجرا شد، اثربخشی‌اش کجاست؟
با این سند مشکل بودجه تئاتر هم حل خواهد شد، امیدواریم زودتر این سند مصوب شده و شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد، آقای وزیر هم خیلی پیگیرند که این مسئله زودتر به سرانجام برسد.
خب، بحث‌های شورای نظارت داخل این سند وجود دارد، رسیدگی به مسائل تماشاخانه‌ها در این سند پیش‌بینی شده است. همچنین تلاش کردیم تا بحث‌های پیشرفت و آینده‌نگری در حوزه هنرهای نمایشی تو این سند دیده بشود، از موزه گرفته تا کتابخانه‌های تخصصی هنرهای نمایشی همه پیش‌بینی‌شده تا به پیشرفت تئاتر نیز فکر کرده باشیم. مسائل آموزشی تئاتر نیز یکی دیگر از موارد بسیار مهم این سند خواهد بود.
اطلاع‌رسانی در رابطه با محتوای این سند چه زمانی انجام خواهد شد؟
در تصویب مسائل و مشخص شدن آن‌ها که به نتیجه برسیم، قطعاً گزیده‌های از این سند را به رسانه‌ها خواهیم داد برای اینکه انتشار داده شود و نظر اهالی هنر را هم در رابطه با آن داشته باشیم.
در رابطه با شش‌نفری که به‌عنوان نخبگان تئاتر معرفی کردید توضیح بدهید.
هنوز اسامی این افراد به تایید نهایی نرسیده اما تلاش کردیم تا در این افراد از همه طیف‌ها افرادی را داشته باشیم، همه این افراد نماینده یک طیف هستند، از افراد دانشگاهی گرفته تا کارگردانان و استادان ادبیات نمایشی تا این سند از تمامی جهات بررسی شود.
به نظر شما امروز حال هنرهای نمایشی کشور خوب است؟ به‌هرحال تئاتر در ابعاد مختلف از تعداد مخاطب تا اجراها تغییر کرده است.
زمانی که من مسئولیت اداره کل هنرهای نمایشی را گرفتم تئاتر که به دلیل کرونا اجرا نمی‌رفت، بعد از تمام تلاش‌هایی هم که انجام دادیم تا تئاتر رونق پیدا کند، اغتشاشات سال گذشته اتفاق افتاد و رونق تئاتر دچار یک وقفه شد.
شکر خدا الآن رونق به سالن‌های تئاتر بازگشته است. به‌هرحال باید برای محتوای آثار نمایشی، اجراها و کیفی سازی اجراها برنامه‌ریزی کنیم و الآن موضوعات ما به این سطح تغییر کرده است.
