مهسا بهادری: در کوچه پس کوچه‌های لاله‌زار که قدم بر می‌داریم، دیگر چیزی به جز لامپ و برق به چشم نمی‌خورد، منطقه‌ی که روزگاری پاتوق هر روزه هنرمندان بود و اگر امکان دیدنشان روی صحنه تئاتر نبود، دست‌کم بازی آنها را روی پرده سینما می‌دیدند. روزگاری که بین سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۶ می‌گذشت. همان سال‌هایی که هنوز سینما فری و سینما تمدن مخروبه نشده بودند و در آن کار موکت انجام نمی‌دادند یا تلویزیون سینما پلازا را نخریده بود. سینماهایی که قدمت چندین ساله دارند و حالا یا سال‌هاست که تعطیل شده‌اند یا تنها یک مخروبه از آنها باقی مانده است. به طور مثال در کنار سینمای پارس، مرکزی، حافظ، اروپا و سعدی، سینمای عصر جدید هم قرار است تغییر کاربری دهد.
عبدالله علیخانی، یکی از سهامداران سینما عصر جدید نگاهی به گذشته سینماها می‌اندازد و می‌گوید: «اولین سینما در سال ۱۲۷۹خورشیدی و زمان مظفرالدین شاه قاجار ساخته شد. بعد از آن هم سینماهایی همچون «لیتوگراف» یا «سالن ناصریه» و چند سینمای دیگر ساخته شدند که در حال حاضر هیچ نام و نشانی از آنها باقی نمانده است. بعد از آن سال‌ها به سال ۱۳۰۴ خورشیدی می‌رسیم. سالی که به نوعی نقطه شروع سینماسازی و توجه به این هنر در ایران به حساب می‌آید. اولین سینما هم در همان سال ۱۳۰۴ و در خیابان لاله‌زار ساخته شد که نامش «البرز» بود. سینمایی که در حال حاضر تنها یک تابلو و یک سالن مخروبه از آن باقی مانده است.»
او درباره دلیل تعدد سینما در محدوده لاله‌زار و چهارراه استانبول می‌گوید: «ساخت اولین سینما در لاله‌زار یک دلیل بسیار قانع‌کننده داشت و آن‌هم حضور بخش زیادی از مردم در آن محله معروف بود که به مرور زمان باعث شد بقیه سالن‌های سینمایی هم در این محدوده ساخته شوند. آن محدوده محل تردد عموم مردمی بود که در آن سال‌ها ساکن تهران بودند پس تلاش شد تا شرایط تفریحیشان هم فراهم شود.»
سینماهای درجه یک پیش از انقلاب
علیخانی به تعداد سینماهای آن دوره و حتی درجه بندی آنها هم اشاره می‌کند و به ترتیب اسامی آنها و مکان‌هایش را توضیح می‌دهد.
در دهه ابتدایی سال ۱۳۰۰ خورشیدی سینماهای دیگری به جز «البرز» هم ساخته شدند. این سینماها شامل «ایران» در خیابان لاله‌زار، «پلازا» واقع در خیابان شاهرضا (انقلاب فعلی) که مکان دقیق آن روبه روی سینما «سپیده» فعلی بود و هزار و ۶۰۰ صندلی داشت به مرور سال های بعد ساخته شدند. سینما «پارک» و «تهران» در خیابان استانبول، سینما «دنیا» در کوچه نوشین (محله چهارراه استانبول) که ۲ هزار و ۲۰۰ صندلی داشت ازدیگر سینماهای درجه یک پیش از انقلاب بود.
سینما «دیانا» واقع در خیابان انقلاب فعلی که در حال حاضر نام آن«سپیده» است. سینما «رکس» در لاله‌زار که بعد از انقلاب نام آن «لاله» شد. سینما «رویال» در خیابان شاهرضای سابق که نام فعلی آن «فردوسی» است.
بعد از همه آنها نوبت به ساخت سینمای درجه یک دیگری به نام «فری» در خیابان ۳۰ متری یا همان کارگر جنوبی فعلی رسید. «کریستال» در لاله، سینما «مولن روژ» در جاده قدیم شمیران، سینما «متروپل» واقع در خیابان لاله‌زار که بعد از انقلاب نام آن «رودکی» شد و سینما«هما» در خیابان فردوسی هم از سینماهای معروف دیگر بوده که به مرور در سال‌های بعد ساخته شد. سینما هما واقع در نبش استانبول ۳۰ سال است مخروبه شده و تعطیل مانده. این ۱۳ سالن به عنوان سینماهای درجه یک شناخته می‌شدند.
درجه اولین سینمایی که ساخته شد چگونه بود؟
علیخانی در میان توضیحاتش دوباره نام سینما «البرز» را می‌آورد و به درجه کیفتش اشاره کرده و می‌گوید: «سینما «البرز» که اولین سینمای تهران به حساب می‌آید بعدها در درجه بندی‌ها به عنوان سینمای درجه دو شناخته شد بعد از آن نیز سینمای «امیریه» که بعدها نام آن «داریوش» شد در همین درجه بندی قرار گرفت. دیگر اسامی که در ادامه می‌خوانید هم نامشان به عنوان سینماهای درجه دو و سه ثبت شده.»
او در ادامه نام باقی سینماها را می‌گوید: «سینما «برلیان» در استانبول، «پردیس » در استانبول کوچه نوشین، سینمای «تاج» در خیایان شاهرضای سابق روبه روی فردوسی فعلی، سینمای «تاوان» در اکباتان نبش لاله‌زار، سینمای «تمدن» در مولوی، سینمای «جهان» در خیابان حافظ، نرسیده به ابوسعید، سینمای «خورشید» در لاله‌زار، سینما «خیام» در ۳۰ متری سابق یا همان خیایابن کارگر فعلی، سینمای «خرم» در سرسبیل، «ریتس» در فردوسی، سینما «دماوند»، سینما«ژاله» در میدان ژاله سابق که نام فعلی آن «میلاد» است و در نهایت سینما «سیلوانا» که در حال حاضر همه او را با نام «شکوفه» می‌شناسند.»
فقط یک هشتم سینماها باقی مانده
حال که او دل خوشی از تغییر کاربری سینمای عصر جدید ندارد، با تاسف زیادی می‌گوید: «شاید برایتان جالب باشد که از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۵، در مجموع ۳۹ سالن سینمایی در تهران ساخته شده که از این تعداد سینما تنها ۵ سالن توانستند به فعالیت خودشان ادامه دهند. سینما «دیانا» یا همان «سپیده» فعلی، سینما «رویال» که نام فعلی آن «فردوسی» است، «مولن روژ» که در حال حاضر آن را با نام «سروش» می‌شناسیم، سینما «لاله» که اکنون نامش«میلاد» است و «سیلوانا» که حالا آن را با نام«شکوفه» می‌شناسیم.»
علیخانی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: « در نوروز سال ۱۳۳۵ روزنامه ستاره سینما مطلبی با عنوان«از سینماهای ایران چه می‌دانید؟» منتشر کرد.»
سینما گرفتیم که درآن کار کنیم
علیخانی که اکنون یکی از سهامداران سینما «عصر جدید» است و از تغییر کاربری آن هم ناراحت است درباره قدمت سینما «عصر جدید» می‌گوید: «در سه ماهه ابتدایی سال ۱۳۳۶ دو سینما به نام‌های «عصر جدید» و «آپادانا» ساخته شد که بعدها نام «آپادانا» به «گلریز» تغییر پیدا کرد و این سینما هم اکنون در یوسف‌آباد قرار دارد.»
او در پاسخ به این سوال که آیا از تغییر کاربری سینما رضایت دارد یا خیر؟ می‌گوید: «سینما خریدیم تا درآن کار انجام دهیم، نه کار تجاری بلکه کار فرهنگی، ضمنا اگر بگویم مجوز تغییر کاربری را صادر کردند دروغ گفتم اگر بگویم صادر نکردند هم دروغ گفتم. وضعیت«عصر جدید» بلاتکلیف است.»
او به ماجرای تغییر کاربری سینماها هم اشاره کرد و گفت: «دلیل اینکه سینماهای ما به این روز افتادند خیلی پیچیده نیست، حالا فرضا ما تغییر کاربری بدهیم، اوضاع فروش بهتر می‌شود؟ قطعا خیر. به این خاطر که مشکل از جای دیگری است. مردم سینما نمی‌روند، فیلم خوب روی پرده نمی‌رود و تعداد فیلم‌های خوبی هم که ساخته می‌شود بسیار کم است. چرا انتظار داریم وضعیت سینما بهبود پیدا کند؟»
مال محبوب‌تر است
برای اینکه حرف‌های صاحب یک سینمای چند ساله را هم بشنویم، سراغ محمد قنبری مدیر عامل پردیس سینمایی مگامال رفتیم تا نظرش را درباره تغییر کاربری سینماهای قدیمی بدانیم. او در پاسخ به این سوال تغییر کاربری سینما اتفاق خوبی است یا خیر؟ می‌گوید: «اولین نکته این است که کدام سینماها قرار است این کار را انجام دهند، یک سینما تک سالنه و دو سالنه یا یک پردیس سینمایی، نکته بعد این است که سینماها در کدام جغرافیا قرار است این کار را انجام دهند. نکته اینجاست که از سال ۱۳۸۸ که پردیس سینمای زندگی به عنوان اولین پردیس سینمایی افتتاح شد و آزادی هم بعد از آن آتش‌سوزی با ۵ سالن سینمایی روی چرخه اکران آمد، این ماجرا پیش آمد که احتمالا سینماهای تک سالنه یا دوسالنه قدیمی با چالش روبه رو می‌شوند، از آن سال به بعد با اضافه شدن پردیس‌های تازه مثل مگامال، کوروش و… باعث شد که مخاطب به سمت سینمایی برود که هم پارکینگ داشته باشد، هم بتواند خرید کند هم تنوع انتخاب برای تماشای فیلم داشته باشد، هم از فود کورت و شهربازی‌اش استفاده کند.
بیشتر بخوانید:
سینما «عصر جدید» هم تعطیل شد
تخریب سینماها، تیشه به ریشه فرهنگ و هنر ایران
سینماهایی که تخریب و خاطراتی که درهم کوبیده می‌شوند
مشکل چگونه حل می‌شود؟
علیخانی یک موضوعی را مطرح کرد و از آن به عنوان معضل در سینما یاد کرد و آن هم عدم پخش و ساخت فیلم‌های مناسب بود. قنبری درباره راه حل این ماجرا می‌گوید: «تمام این سینماهایی که قرار است تغییر کاربری دهند، در سال‌های اخیر فروش چندانی نداشتند. باقی سالن‌هایی هم که نیمه‌کاره مانده‌اند چند مسئول باید دست به دست هم بدهند تا به وضعیت آن رسیدگی کنند. ما اصطلاحا یکسری فیلم داریم که توقیفند و مشکل اکرانشان حل نشده است.مثل «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی، «کاناپه» به کارگردانی کیانوش عیاری یا «قاتل وحشی» حمید نعمت‌الله و چندین فیلم دیگر که قابلیت فروش دارند؛ اما چرا این فیلم‌ها اکران نمی‌شوند؟»
او ادامه داد: «در دو سال گذشته بحث کرونا، امسال بحث شرایط اجتماعی و حتی سال بعد هم نگرانی ما این است. اگر ۱۰۰ سالن سینمایی هم داشته باشیم اما فیلم خوبی روی پرده سینما نباشد به ناچار چنین اتفاقی برای بخش خصوصی رخ می‌دهد و اگر این اتفاق هم رخ ندهد، دوستان محترم از وزیر ارشاد گرفته تا دست‌اندرکاران سینمایی که به هر فیلمی مجوز تولید می‌دهند، خب طبیعی است که چنین اتفاقی هم برای آن رخ دهد و با این تفاسیر حتی اگر سینمای بخش خصوصی به پردیس تبدیل شود، بازهم پاسخگو نخواهد بود.»
وقتی راندمان مالی ندارند حذف شوند
این مدیر پردیس سینمایی مگامال درباره علل حذف برخی از سینماها نیز می‌گوید: «به نظر من حرکت برای رفتن به سمت سینماها داخل مالبرای مردم جا افتاده و همین امر باعث شده که سینماهای تک سالنه یا دوسالنه قدرت فروشی نداشته باشند و متاسفانه راندمان مالی نداشته باشند . این سالن‌ها یا باید تبدیل به پردیس‌های چندسالن بشوند، یا تغییر کاربری بدهند.»
مزیت‌های فرهنگی کردن یک ملک تجاری
قنبری درباره آورده‌های مالی فرهنگی کردن یک ملک تجاری می‌گوید:«من می‌دانم اگر قرار باشد در یک مکان تجاری یک بخش فرهنگی هم اضافه شود، آن پاساژ شامل تخفیف مالیاتی، یا مواردی از این قبیل برای صاحب آن‌جا می‌شود.»
