ادسون آرانتس دوناسیمنتو ملقب به «پله». زمانی این یک افتخار برای یک علاقمند به فوتبال حساب میشد که اسم دشوار و واقعی سلطان فوتبال جهان را بداند. عادل فردوسیپور در جوانی و در برنامه مسابقه هفته که منوچهر نوذری آن را اجرا میکرد با دانستن اسم واقعی پله، توانست دل مجری کارکشته و طناز برنامه را ببرد و کلی مورد توجه قرار گرفت.
پله تا سالها بعد از پایان فوتبالش مشهورترین فوتبالیست جهان بود. هرچند در این سالها زیر سایه غول های جدید دنیای فوتبال، لیونل مسی و کریستیانو رونالدو کمتر نامش شنیده شد. مردی با بیشمار القاب پرطمطراق و اولین سوپراستار جهان فوتبال. با کولهباری از افتخار (سه بار قهرمانی در جام جهانی و رسیدن به رکورد ۱۰۰۰ گل زده) از کشوری که جوانانش در محلههای فقیرنشین چارهای به جز حضور در دستههای تبهکاری نداشتند. او بچه یکی از همین محلهها در شهر کوچکی در جنوب شرقی برزیل بود اما بعدها تبدیل به یکی از پولسازترین چهرههای جهانی شد.
شهرت سلطان پله به حدی بود که در بسیاری از تبلیغات تجاری مهم حضور داشت و جان هیوستون بزرگ برای فیلم «فرار به سوی پیروزی» محصول ۱۹۸۱ در میان تمام ستارههای بازیگر و با فوتبالیست او را در کانون توجه نقطه اوج فیلم قرار داد.
ساخت فیلم «فرار به سوی پیروزی» وقتی آغاز شد که پله بازنشسته شده و دیگر همه جهان او را میشناختند. فیلم که با نگاه به یک داستان واقعی از مسابقه فوتبال در اردوگاه اسرای ارتش نازی هیتلر و بازی میان آلمانیها و اسرای اوکراینی ساخته شده قطعا در کارنامه پربار کارگردانش شاهکار محسوب نمیشود.
شرح عکس: استالونه و پله در پشت صحنه فیلم فرار به سوی پیروزی. استالونه بعدها گفت که پله در یک ضربه پنالتی انگشت او را شکسته است.
صحنههای مسابقه فوتبال «فرار به سوی پیروزی» در سالهای بعد بارها مورد انتقاد قرار گرفت اما برای مخاطبانی که سال ۱۹۸۱ نمایش مروارید سیاه را روی پرده بزرگ میدیدند، اتفاق متفاوتی به حساب میآمد. فیلم دستپخت جان هیوستون یکی از بزرگان عصرطلایی هالیوود در ۷۵ سالگی است. شاید به این خاطر است که بلیچرریپورت درباره آن مینویسند: [فیلم در ابتدای دهه هشتاد ساخته شده اما یک فیلم دهه پنجاهی است.] با ساختاری روایی کلاسیک و اجرای دقیق قراردادهای سبک.
٭ دوستی با اندی وارهول
پله اما فراتر از یک ستاره فوتبال، یک پدیده فرهنگی- اجتماعی در حدود سه دهه به حساب میآید. نزدیکانش او را شخصیتی متفاوت میدانند که همیشه جایگاه خودش را میدانست بهطوریکه با ملکه الیزابت، پاپ یا یک بچه کوچک در خیابان با احترام برخورد میکرد. او همیشه یک پسر روستایی بود. از طرفی اما با وجود اینکه سفیر حسن نیت سازمان ملل بود اما روحیه محافظه کارانهاش بارها مورد انتقادات تند و تیز قرار گرفت. چرا که او به ندرت به مسایل مهمی مانند نژادپرستی توجه نشان داد؛ آن هم در کشوری که صاحبان قدرت و ثروتمندانش اقلیتی سفیدپوست هستند. او در خیلی از اتفاقات مهم سیاسی و اجتماعی سکوت پیشه کرد و شاید این باعث شد که در دهههای اخیر دیگر آن پادشاه فوتبال برای مردمش نبود.
با این وجود او بهخصوص در سالهای اوج، یک نماد فرهنگی و اجتماعی برای کشورش برزیل به حساب میآمد. آنقدر در جهان مشهور و محبوب بود که بتواند با اندی وارهول بنیانگذار پاپآرت چای بنوشد.
وارهول به او در دیدارشان همان جمله معروفش را گفته بود: [در آینده همه برای ۱۵ دقیقه شهرت خواهند داشت.]
شرح عکس: ۲۷ ژوئیه ۱۹۷۷، هنرمند پاپ اندی وارهول، در سمت چپ، عکسی از پله برای استفاده در نقاشی پرتره ای از فوق ستاره فوتبال می گیرد.
هرچند آن هنرمند بزرگ در آن زمان میدانست که شهرت پله از دقایق و ساعتها گذشته و نامش در تاریخ ماندگار شده است. با این حال او را مقابل دوربینش نشاند و همچون محمد علی کلی، پرترهای از پله را در میان مجموع ده ورزشکار قرار داد.
وارهول با سبک ویژهاش پرترهای به نام «ادسون-پله» را از او را با سبک آزادتری که در ابتدای دهه هفتاد آغاز کرده بود، روی بوم آورد. او عکسهای فوری از چهرههای مشهور میگرفت و آنها را تبدیل به نقاشی میکرد. پرتره ادسون-پله نیز با رنگهای درهم فرو رفته و پرجنب و جوش که اطراف سر و صورت پله قرار گرفته، تاثیرگذاری شگفتآوری دارد، بهطوری که انگار او در برخورد با توپ فوتبال است که آزاد میشود.
این تابلو، ادای احترام به یکی از بااستعدادترین ورزشکاران تاریخ توسط یکی از بزرگترین هنرمندان معاصر است.
پله، دیروز در ۸۲ سالگی درگذشت اما او دههها یکی از مشهورترین چهرههای جهان در تمامی عرصهها بود. آنتونلو وندیتی موزیسین و خواننده سرشناس ایتالیایی در سال ۱۹۸۶ و در ترانه جولیوسزار خواند:
سی و چهار نفر بودیم
همه زیبا و شیک به جز من
سال جام جهانی ۱۹۶۶ بود
ملکه انگلیس پله بود
شرح عکس: اولین ملاقات با مارادونا ۱۹۷۹ که توسط مجله ارژانتینی ال گرافیکو منتشر شد