نگار امیری: چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به دبیری کوروش زارعی از دیروز (شنبه یکم بهمن) فعالیت خود را آغاز کرده است.
برگزاری این رویداد هنری بهانه‌ای شد تا با کاظم نظری، مدیرکل هنرهای نمایشی و رئیس جشنواره چهل‌ویکم تئاتر فجر به گفت‌وگو بپردازیم که در ادامه می‌خوانید.
با نگاهی به جدول اجراهای بخش صحنه‌ای، سهم هنرمندان تئاتر خارج از تهران خیلی به چشم می‌آید. این را یک نقطه ضعف می‌دانید یا قوت؟
افزایش سهم هنرمندان تئاتر خارج از تهران، نقطه قوت اداره‌کل هنرهای نمایشی است و امیدوارم که این حرکت بزرگ و عظیم در توسعه تئاتر موثر باشد.
زمانی که مسئولیت تئاتر کشور را به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی برعهده گرفتم، قول داده بودم تا بتوانم سهم تئاتر استان‌ها را چه در جشنواره‌ها و چه در اجراهای عمومی در شهر تهران بیشتر کنم که خوشبختانه به این قول وفادار ماندم.
قطعا رشد تئاتر ایران وابسته به تجهیز زیرساخت‌ها و کشف استعدادهای درخشانی است که در استان‌ها و شهرهای سراسر کشور وجود دارد.
عزیزان هنرمند در شهرستان، توانمندی‌ها و استعدادهای نهفته‌ای دارند که می‌توانند عرصه هنر بالاخص تئاتر، سینما و تلویزیون را به رشد اعلایی برسانند.
معرفی استعدادهای سراسر کشور، مستلزم همراهی و حمایت تمام دستگاه‌های اجرایی دولت از جمله اداره‌کل هنرهای نمایشی است. باید به آن‌ها کمک کنیم تا بیش از پیش بدرخشند و این موضوع در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و در دهه فجر انقلاب اسلامی تحقق پیدا خواهد کرد.
ترکیب کشورهای شرکت‌کننده در بخش بین‌الملل راضی‌کننده است. از کشورهای عربی دور و نزدیک چون عراق، عمان، اردن و تونس کار هست. روسیه، ارمنستان و اسپانیا از اروپا به جشنواره آمده‌اند و هنرمندان برزیل هم از آمریکای جنوبی مهمان جشنواره شده‌اند. ملاک انتخاب کشورها و هنرمندان چگونه بود؟
از زمان اعلام فراخوان بخش بین‌الملل چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، درخواست 180 اثر نمایشی برای حضور در این رویداد هنری ثبت شد. قطعا برای انتخاب آثار باید مسائل فرهنگی، نمایشنامه‌ها و روایت‌ها و امکانات صحنه‌ای مورد توجه قرار می‌گرفتند.
تمام تلاش ما بر این بود تا از نمایش‌هایی دعوت کنیم که صحنه‌ها و اجراهای درخشانی داشته باشند اما در هر شکل برای انتقال دکور با گرفتاری‌هایی زیادی روبه‌رو بودیم. بحث اقتصاد هنر نیز در تمام کشورها اهمیت دارد، هزینه‌های گمرک، حمل و نقل دکورها، دستمزد گروه‌های نمایشی و گرانی ارز کار ما را سخت کرد. ما با وجود تمامی این شرایط، آثاری را انتخاب کردیم که جوابگوی مسائل فرهنگی کشور باشند. آثاری که مخاطبان از لحاظ درام، تکنیک و محتوا با آن‌ها ارتباط برقرار کنند تا زمانی که گروه‌های نمایشی برای اجرا به ایران می‌آیند شاهد توانمندی‌های آن‌ها باشیم. انتخاب نمایش‌های این بخش، بیشتر برای بهره‌گیری مخاطبانی چون دانشجویان و گروه‌های نیمه‌حرفه‌ای که جامعه هدف ما هستند، صورت گرفته است.
در سال‌های گذشته رویکرد اصلی و جامعه هدف آثار بخش بین‌الملل حضور کشورهای اروپایی بود و ما امسال تلاش کردیم، کشورهای همسایه و منطقه را در این رویداد هنری همراه خود سازیم تا نسبت به سطح تئاتر این کشورها شناخت پیدا کنیم و بستر همکاری‌های بیشتر برای‌مان مهیا شود.
امیدوارم که در یک رقابت خوب با گروه‌های خارجی به آن‌ها نشان دهیم که تئاتر کشور ما در این زمینه چیزی کم ندارد و این رقابت نویدبخش رشد و تعالی تئاتر ایران در کنار گروه‌های خارجی باشد.
«پیله‌های خیس»، یکی از نمایش‌های روز نخست جشنواره تئاتر فجر
آیا کیفیت آثار خارجی جشنواره چون کمیت‌شان، در پایان جشنواره تماشاگران را راضی خواهد کرد؟
قطعا کیفیت کارها رضایت هنرمندان و مخاطبان خود را جلب خواهد کرد. ما تلاش کردیم تا این رقابت از نظر اجرا، محتوا و تکنیک، دستاوردهایی را برای تئاتر ایران داشته باشند و مخاطبان نیز از دیدن نمایش‌های خارجی لذت ببرند.
البته همانطور که قبلا هم اشاره کردم، تئاتر ایران چیزی از دنیای بیرون کم ندارد؛ هم کارگردان‌های خلاق داریم و هم دانش ما در این زمینه به‌روز است و این رقابت توانمندی ما را هم نشان خواهد داد.
با توجه به اینکه تعداد زیادی از نمایش‌ها از دل جشنواره‌های مناسبتی به فجر آمده‌اند، آیا شاهد تنوع موضوعی مناسبی در اجراها خواهیم بود؟
ما در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر شاهد آثاری با موضوعات متنوعی همچون اجتماعی، بینافرهنگی، دفاع مقدس، مذهبی و انواع موضوعاتی که بشر با آن‌ها روبروست هستیم. در ذات تئاتر، تکراری وجود ندارد. اگر موضوع واحدی هم وجود داشته باشد، باید به این موضوع توجه کنیم که تولیدکنندگان چقدر برای متنوع و متفاوت بودن آثار تلاش کرده‌اند. در کل آثار تکراری نیستند و ما شاهد تنوع و جذابیت های نمایشی و محتوایی گروه‌های مختلف هستیم.
انتقاد برخی این است که در جشنواره امسال، شاهد حضور نام‌های کم‌تر شناخته شده هستیم. پاسخ شما چیست؟
درباره شهرت هنرمندان شرکت‌کننده در این رویداد هنری نیز قطعا نمی‌توان کسی را مجبور به حضور در جشنواره کرد و افرادی که دوست داشتند، حضور پیدا کردند. ما هنرمندان بی‌نظیری در چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر داریم؛ عزیزانی چون آقای داود فتحعلی بیگی از استادان تئاتر آیینی و سنتی و آقای رضا صابری که همیشه شاهد کارهای برجسته این هنرمند بوده‌ایم. به‌علاوه خیلی از هنرمندان و گروه‌های حرفه‌ای در این جشنواره شرکت دارند که شهرت خوبی در حوزه تئاتر دارند.
از نظر شهرت هنرمندان شرکت‌کننده و حتی خاستگاه کارها به‌ویژه آن‌ها که استان‌ها آمده‌اند، به نظر می‌رسد نمایش‌های قوی در کنار کارهای ضعیف‌تر قرار گرفته‌اند. این آسیب‌زا نیست؟
نه این‌طور نیست. همه آثار بیست‌وهفتمین جشنواره تئاتر مناطق کشور، کارهایی قوی هستند و تنوع آثار بسیار زیاد است. باید اجازه دهیم تا جشنواره روال طبیعی خودش را پیش ببرد و بعد قضاوت کنیم. آثاری که من در جشنواره منطقه‌ای دیده‌ام، کارهای خوبی بوده‌اند. یقین دارم تمامی آثار انتخاب شده از طریق جشنواره و آثاری که مستقیم در این رویداد حضور پیدا کرده‌اند، آثار خوبی هستند.
ویژگی اصلی جشنواره امسال تئاتر فجر را چه می‌دانید؟
از ویژگی‌های مهم چهل‌ویکمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر تولیدی بودن آثار است. این موضوع قطعا می‌تواند باعث استقبال مخاطبان باشد و ما در حال برنامه‌ریزی اجرای این آثار در تهران و در استان‌های بزرگ کشور هستیم.
همچنین برگزاری برنامه‌های پژوهشی و کارگاه‌های آموزشی با حضور استادان بین‌المللی، فرصت مناسبی برای علاقه‌مندان به ویژه دانشجویان فراهم می‌کند تا انتقال تجربه در این رویداد صورت بگیرد.
همچنین ما برای اولین‌بار در دنیا، تمام مسئولان تئاتر کشورهای جهان اسلام را دعوت کردیم و پیشنهاد تشکیل اتحادیه تئاتر کشورهای اسلامی را داده‌ایم که قرار است مقر این اتحادیه در تهران باشد. تلاش ما این است تا در این اتحادیه به مشکلات و مسائل انسان خاورمیانه بپردازیم و نتایج خوبی از این اجلاس به دست آوریم.
و ارتباط با دیگر کشورها جهان چطور؟
بی‌گمان دنبال آن هم هستیم. برای نمونه، همه اخبار این رویداد هنری در حین برگزاری برای مراکز بین‌المللی تئاتری که عضو اتحادیه جهانی تئاتر (ITI) هستند و تمام مراکز فرهنگی تئاتر ارسال خواهد شد. ما سعی می‌کنیم داشته‌های خودمان را در جهان ترویج کنیم تا شاهد تبادل هنری با دیگر کشورها باشیم.
