چون تعزیه و شبیه‌خوانی در تقویت ایمان عامه جاهل و گرویدن مردم به تشییع عاملی بسیار قوی محسوب است، سلاطین شیعی مذهب و سیاستمداران وقت هم از وضع آن استفاده کرده ابتکارات هنرمندان را برای تعمیم نظریات سیاسی خود پرورش داده و به‌کار بردند.

به طوریکه از کتب وتواریخ برمی‌آید مراسم عزاداری شهدای دین و شبیه‌خوانی و نمایش مصائبی که بر ائمه اطهار و یاران فداراکار آنان وارد شد، از زمان حکومت سلسله دیالمه (معزالدوله 325 هجری) در ایران جلوه و رونقی به سزا یافته است و ظاهرا وقعه‌طف و مضامین مربوط به آن موجب پیدایش نخستین تعزیه‌نامه‌های نمایشی است.

در کتاب تاریخ ادبیات ایران ادوارد بروان نقل شده است: «در تاریخ ابن کثیر شامی آورده که معزالدوله احمد بن بویه در بغداد در دهه اول محرم امر کرد تمامی بازارهای بغداد را بسته مردم سیاه‌عزا پوشیدند و به تعزیه سید‌الشهدا پرداختند، چون این قاعده در بغداد رسم نبود لهذا علما اهل سنت آن را بدعتی بزرگ دانستند و چون بر معز‌الدوله دستی نداشتند چاره جز تسلیم نتوانستند. بعد از آن هر ساله تا انقراض دولت دیالمه شیعیان در ده روز اول محرم در جمیع بلاد رسم تعزیه به‌جا می‌آوردند و در بغداد تا اوایل سلطنت طغرل سلجوقی برقرار بود.»

شعرا و نویسندگانی که در مرثیه شهدای کربلا آثاری بوجود آورده‌اند عبارتند از:

ملاحسین کاشفی(روضه‌الشهدا)، بابا سودائی ابیوردی، محتشم کاشانی، کمال غیاث شیرازی، رفیعای قزوینی(حمله حیدری)، تاج‌الدین حسن تونی سبزواری، ابن حسام قهستانی(خاورنامه)، خواجه اوحد شیرازی، للطف‌الله نیشابوری، کاتبی ترشیزی، وصال شیرازی،‌ فضولی شاعر ترک و از متاخرین محمود خان ملک‌الشعرا.

کنت دوگوبینو و الکساندر خودسکو نخستین کسانی هستند که تعزیه‌نامه‌های ما را با میزان تئاترنویسی سنجیده و به عنوان ادبیات دراماتیک ایران به اروپا معرفی کرده‌‌اند.

برگرفته از کتاب «بنیاد نمایش در ایران» نوشته ابوالقاسم جنتی عطایی. که چاپ اول آن سال  1333 و چاپ دوم آن سال 1356 توسط انتشارات صفی‌علیشاه منتشر شد.