به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، محمداحسان مفیدی‌کیا: وقتی ژان روش مستند «وقایع نگاری یک تابستان» را در 1961 با همکاری یک جامعه شناس هموطنش به نام ادگار مورن ساخت، جامعه هنری آن روز فرانسه شاهد یک گرایش نو در سینما حقیقت یا به قول فرانسوی‌ها سینما وریته شد. در این رویکرد جدید مستندساز یک گوشه نمی‌نشست تا ببیند چه رخ می‌دهد یا اینکه در متن فیلم اعلام موضع کند که با سوژه همدل است یا نیست، این بار مستندساز به صورت یک عنصر فعال و سرعت‌بخش (کاتالیزور) با تحریک سوژه یا ایجاد موقعیت‌هایی که موجب بروز کنش از سوی او شود، به مثابه یک مولفه‌ی برانگیزاننده عمل می‌کرد.

در آن مستند پیشرو، مارسلین که یک پژوهشگر تجاری است در خیابان‌های پاریس دوره افتاده و از عابران می‌پرسد: «شما خوشبختید؟» و در پاسخ جواب‌هایی سطحی و کلیشه‌ای می‌گیرد، اما در ادامه مورنِ جامعه‌شناس با گروهی دیگر از اهالی پاریس می‌نشیند و با سوال و مکالمه چندسویه خود، باعث می‌شود که به تدریج یخ مصاحبه شکسته شود و دانشجویان و دیگرانی که درباره‌ی زندگی خود صحبت می‌کنند کم کم یکدیگر را بشناسند و مستند پیش برود. در پایان حتی بحث به همین فیلم هم می‌رسد. آدم‌هایی که خود الان در همین فیلم هستند با عباراتی مثل «این یه فیلم ناراحت کننده است» یا «فیلم رک و صادقیه» در مورد آن اظهار نظر می‌کنند و در آخر هم خود روش و مورن به ارزیابی کارشان نشسته و نظرات احتمالی دیگران را درباره فیلم پیش بینی می‌کنند.

این همه باعث شده است که «وقایع نگاری یک تابستان» به جای یک درام پرکشش تبدیل به فیلمی درباره‌ی زندگیِ در جریان انسان‌های معمولی باشد. فیلمی که با سوال‌های پیگیر و مصرانه‌ی مورن و حتی حضور آشکار دوربین و عوامل که  عامدانه در برخی نماها هم دیده می‌شود، تبدیل به یک گرایش «نو» در سینما حقیقت شد. این صفت «نو» را هم خود روش در پیش‌نوشت فیلم گذاشت: «تجربه‌ای نو در سینما وریته» و بعدها توضیح داد که با این مدخل، یک رویه جدید پس از سینما حقیقتی که ورتوف بنا گذاشته بود، شروع شد. در این تجربه‌ی نو دوربین‌های کوچکتر و پیشرفت‌های فناورانه و همچنین رویکرد نو در کاوش‌های دقیق‌ و جسورانه در زندگی روزمره، این امکان را به مستندساز می‌داد که پا را از مرز‌هایی که تا آن روز برایش ترسیم کرده بودند فراتر بگذارد.

روش این شیوه‌ جدید را بر خلاف سینمای مستقیمِ لیکاک، نه تنها عامل گسست و ترمز کار نمی‌دید، بلکه درست به عکس، آن را در حکم پدال گاز برای سرعت گرفتن روند رخدادها می‌انگاشت. روش می‌گفت: «به آدم‌ها فشار می‌آرید تا درونیات خودشون رو اقرار کنند، با این کار دوربین همزمان هم آینه و هم پنجره‌ایه که رو به بیرون باز شده»

تأثیر «وقایع‌نگاری یک تابستان» بر دنیای مستندسازی پس از خود به هیچ وجه قابل چشم‌پوشی نیست، چنانکه در نظرسنجی معتبر موسسه «سایت اند ساوند» در سال 2014 از سوی منتقدان به عنوان ششمین فیلم مستند برتر تمام دوران انتخاب شد.

ادامه دارد …

منبع: روزنامه ایران