سینمایی نیوز- مدیر بخش فرهنگی جشنواره فیلم فجر می‌گوید که این بخش تلاشی برای تحقق مطالبه رهبری از نخبگان و فرهنگیان جامعه برای اصلاح پایه‌های علوم انسانی برای تحول در سینما است.
با انتصاب «مسعود نقاش زاده» به عنوان دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر به عنوان یک استاد دانشگاه و پژوهشگر، این احتمال وجود داشت که این دوره از مهم‌ترین و معتبرترین رویداد سینمایی کشور دچار تغییر و تحولاتی از جنس مسائل فرهنگی و علمی شود؛ خبر «بخش فرهنگی» جشنواره فیلم فجر در کنار «بخش رقابتی»، نشان‌دهنده این تغییر است که در چهلمین جشنواره فیلم فجر رخ خواهد داد.
توضیحاتی که در این خصوص توسط مدیر این بخش «سعید الهی» کارشناس سینما و رسانه بیان شده بود، نشان می‌داد که این بخش قرار است تا تحولاتی در زمینه علوم انسانی و سینما برقرار کند. همان موضوعی که رهبر انقلاب سال‌ها پیش به آن اشاره کرده بودند. بنابراین در گفت‌وگو با او به ابعاد مهم بخش فرهنگی چهلمین جشنواره فیلم فجر و خصوصاً موضوع نقش علوم انسانی برای تحول در سینما پرداختیم.
از هر فرصتی حتی جشنواره فیلم فجر برای ترویج علم و دانش باید استفاده کرد
– آقای الهی؛ با وجود انواع هم اندیشی‌های سینمایی در طول این سال‌ها برخی معتقدند که برگزاری 40 نشست تخصصی در کنار فیلم‌های جشنواره فیلم فجر کمی زیاد است و ضرورتی برای این حجم جلسه وجود ندارد. ستاد جشنواره چه استدلالی برای این اقدام دارد؟
-به نام خدای بزرگ. به نظرم این سؤال مانند این است که کسی کتابخانه بزرگی داشته باشد و از او که اتفاقاً به کتابخوانی و مطالعه علاقه‌مند است بپرسند این حجم از کتاب آیا زیاد نیست؟ طبیعی است که شعاع دایره کسب دانش انتها و محدودیت ندارد و متولیان فرهنگی مکلف‌اند که از هر فرصتی حتی رویدادی مانند جشنواره فیلم فجر برای ترویج علم و دانش استفاده کنند و راه دانش جویی را برای عموم علاقه‌مندان این حوزه فراهم کند.
– به‌نظر شما این حجم از برنامه‌های متنوع فرهنگی می‌تواند منتج به خروجی مفید و کاربردی هم شود؟
به‌نظرم دور از دسترس نیست، محصولات فرهنگی اندیشمندانه به خصوص تولیدات سینمایی دهه‌های پس از انقلاب که توسط فیلمسازان به خصوص نسل جوان و خلاق و تحصیلکرده به عنوان آثار درخشان و فکورانه خلق می‌شود ناشی از همین گفت‌وگو، آشنایی با مباحث مختلف فرمی و محتوایی و شرکت در همین هم اندیشی‌های فرهنگی است.
جشنواره بدور از حواشی می‌تواند به آینده خود فکر کند
– ادوار گذشته جشنواره فیلم فجر، کمتر به موضوعات فرهنگی و علمی بها داده و بیشتر روی مسائل رسانه‌ای آن متمرکز بوده است. این در حالی است که جشنواره فیلم فجر، مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور است. این فاصله از مباحث فرهنگی را ناشی از چه می‌دانید؟
حوزه فرهنگ و هنر پیش از هرگونه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی نیازمند آرامش و شکیبایی است. سینما در حالی می‌تواند مدعی بهره‌گیری از مباحث و موضوعات مفهومی باشد که حدالامکان به دور از حواشی مسیر خود را طی کند و فارغ از انواع جنجال آفرینی‌ها به آینده خود فکر کند. شاید یکی از دلایل عدم توجه جدی به اینگونه برنامه‌ها و نشست‌های علمی در جشنواره فجر اصالت بخشیدن به پدیده‌هایی غیر از علم و دانش و اندیشه بوده است. شاید غلبه برخی موضوعات فرعی بر اصول حقیقی در سینما موجب شده بود که مدیران قبلی ترجیح بدهند از این اقدامات دیربازده فاصله بگیرند و بر سر برخی برنامه‌ها و یا دغدغه‌های زودبازده تشریفاتی متمرکز شوند.
سینما در حالی می‌تواند مدعی بهره‌گیری از مباحث و موضوعات مفهومی باشد که حدالامکان به دور از حواشی مسیر خود را طی کند و فارغ از انواع جنجال آفرینی‌ها به آینده خود فکر کند
بخش فرهنگی جشنواره، پاسخی به مطالبه رهبری در خصوص تحول در سینما است
– آقای الهی، رهبر انقلاب چند سال گذشته در خصوص تحول سینمای کشور فرمودند که باید پایه‌های علوم انسانی اصلاح شود تا سینما متحول شود. البته این موضوع در سال‌های قبل مورد توجه دولت قرار نگرفت. حالا آیا برنامه‌های فرهنگی جشنواره فیلم فجر، قرار است تا این مطالبه رهبری را محقق کنند؟ به تعبیر دیگر آیا جشنواره فیلم فجر چهلم تلاش دارد تا با برگزاری بخش فرهنگی، گفتمان انقلاب اسلامی را در جشنواره دنبال کند؟
قطعاً همین طور است به شرطی که تعریف دقیق و جامعی از گفتمان انقلاب اسلامی ارائه دهیم. اگر چارچوب نظری فرهنگی انقلاب را محدود به برخی دیدگاه‌های جناحی و طیفی و یا نگاه فرقه‌ای بکنیم و هر موضوع فرهنگی را متناسب با ذائقه شخصی و ذهن ناقص خود به تفسیر بنشینیم، پاسخ منفی است! اما اگر مبنای سنجش گفتمان انقلاب اسلامی را مفاهیم ملهم از حقایق دین مبین اسلام، فقه پویای شیعه، سیره معصومین، کتاب خدا و در عصر فعلی آرمان‌ها و ارزش‌های دینی حاکم بر کشور و دیدگاه‌های ارزشمند امام راحل و مقام معظم رهبری بدانیم آن وقت، بنده مدعی حرکت در این گفتمان هستم.
بنای ما این است که بخش فرهنگی جشنواره فیلم فجر، تلاشی برای تحقق مطالبه رهبری از نخبگان و فرهنگیان جامعه برای اصلاح پایه‌های علوم انسانی برای تحول در سینما باشد. همان‌طور که گفتید مقام معظم رهبری در سال 1391 در دیداری که با برگزارکنندگان جشنواره فیلم عمار داشتند به این موضوع اشاره کردند که “تحول در سینما و تلویزیون بدون اصلاح پایه‌های معرفتی علوم انسانی غربی امکانپذیر نیست”. بنابراین ما قصد داریم که در این بخش و در گفت‌وگو با اساتید دانشگاه و متفکران، مباحث علوم انسانی را در نسبت با سینما به بحث بگذاریم. البته اصلاح پایه‌های معرفتی علوم انسانی موضوعی است که با برگزاری چند نشست در جشنواره محقق نمی‌شود اما ما بر اساس ظرفیت جشنواره تلاش داریم تا ابعاد و زمینه‌های این اصلاح را در مهم‌ترین رویداد سینمایی بررسی کنیم.
خروجی این نشست‌ها می‌تواند برای کرسی‌های تدریس و تألیف کتب درسی در دانشگاه‌ها، سیاستگذاری سینمایی، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی مفید باشد تا به مرور زمینه تحول در سینما محقق شود.
– پس جشنواره فیلم فجر در چهلمین سال خود با نگاه جدیدش قصد دارد، پختگی و بلوغ جشنواره را با تم گفتمان انقلاب نشان دهد.
تعبیر خوبی است اما یک جشنواره اساساً با تولیدات و فیلم‌هایی که نمایش می‌دهد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد نه صرفاً بخش فرهنگی و نشست‌های آن. باید در کنار برنامه‌های فرهنگی تحلیل درستی از تأثیرات جشنواره بر شکل‌گیری جریان‌های سینمایی در کشور داشت و آیا اینکه واقعاً جشنواره فجر مطابق اهداف اولیه خود برای تولید آثار منطبق با اهداف انقلاب طی مسیر کرده است یا نه؟
بیشتر فیلم‌های تقدیر شده در جشنواره فجر با نگاه امام و رهبری همسو نیست
– شما همواره و حتی پیش از این مسئولیت یکی از منتقدین فضای سینما به خصوص در طول 8 سال گذشته بوده‌اید. علت این نقدها چه بود؟ آیا معتقدید جشنواره فیلم فجر در طول این سال‌ها از فجر انقلاب فاصله داشته است؟
اگر بگوییم انفعالی که به انحراف تبدیل شد بهتر است. به‌نظرم جشنواره فیلم فجر تنها به اختتامیه و یکی دو جایزه صوری به چند فیلم انقلابی در میان انبوهی از جوایز و تقدیرها از فیلم‌هایی که با نگاه امام و رهبری و گفتمان انقلاب اسلامی فاصله‌دارد خلاصه نمی‌شود. اثبات این ادعا هم کار سختی نیست به‌راحتی با بررسی جشنواره‌های این هشت سال متوجه می‌شوید که جشنواره فیلم فجر چگونه میدان تولیداتی بوده که بیشتر آنان نسبتی با مبانی انقلاب نداشته و حتی در کمال بی‌رحمی با تزریق موجی از یأس و ناامیدی و تلخی عرصه را بر دلسوزان واقعی و انقلابی سینما تنگ کردند.
البته مشابه برنامه‌های فرهنگی در جشنواره جهانی فیلم فجر و یا سینما حقیقت هم بوده است. تفاوت نشست‌های شما با آنها در چیست؟
بله نشست‌های مشابه آن وجود داشته است اما به شدت معتقدم سینمای ایران در هر مقطعی نیازمند حضور صاحب‌نظران بزرگ در رشته‌های مختلف و بهره‌مندی از نظرات آنها در حوزه فرهنگ و سینما است. همان‌طور که اشاره کردم موضوع علوم انسانی اهمیت جدی در بخش فرهنگی جشنواره دارد. علاقه‌مندان این بحث به‌خوبی می‌دانند که کشور دچار چه بن‌بست‌های فرهنگی است و برای خروج از آن فقط باید بستر گفت‌وگو و تضارب آرا میان دیدگاه‌های متفاوت را فراهم کرد. باید نسبت‌ها را شناسایی کرد و درباره آنها به گفت‌وگو نشست تا به‌جای گسست فرهنگی به اشتراکات و پیوند فرهنگی میان خودمان برسیم. معتقدم که این نگاه به نشست‌های فرهنگی در جشنواره‌های دیگر وجود نداشته است.
کشور دچار بن بست‌های فرهنگی است و برای خروج از آن فقط باید بستر گفت‌وگو و تضارب آرا میان دیدگاه‌های متفاوت را فراهم کرد
– آیا شما این کار را در نشست‌های برنامه‌ریزی شده خود انجام داده‌اید؟
قطعاً ما در برنامه 10 شب با اندیشمندان نسبت سینما با بسیاری از موضوعات و دغدغه‌های فردی و جمعی اهالی فکر و اندیشه را مورد مطالعه قرار می‌دهیم. از نسبت سینما با دین و ایدئولوژی و آرامان و واقعیت تا مفاهیمی چون عدالت و سرمایه‌داری و توسعه و حکمرانی فرهنگی. حتی در بخش بررسی آثار گنجینه و نکوداشت هنرمندان فقید هم اگرچه نمایش فیلم داریم اما در نشست‌های مربوط به آنها درباره موضوعاتی چون ادبیات، سبک بیانی، فرایند تولید، اقتباس، شیوه‌های روایی و … نیز به بحث و تبادل نظر خواهیم پرداخت و در نشست‌های تخصصی و دانشگاهی نیز از موضوعاتی ذیل گفتمان انقلاب اسلامی، تمدن نوین اسلامی، روایتگری و …بهره خواهیم برد.
حق طبیعی بچه‌های اندیشه‌ورز جبهه فرهنگی انقلاب است که در جشنواره فیلم فجر حضور جدی داشته باشند
– به نظرم فضای عمومی‌جشنواره امسال باید مشحون از چهره‌های جدید دانشگاهی و علمی از همه طیف‌ها باشد. شاید هم بیراه نباشد که بگویم با توجه به استقرار دولت انقلابی آیت الله رئیسی محل اصلی جشنواره چهلم باید پاتوق علاقمندان به مباحث اندیشه‌ای از جنس جوانان انقلابی و عدالتخواه باشد. درست است؟
انشالله که بتوانیم چنین فضای متفاوتی را با همکاری دبیر محترم جشنواره و دوستان ستاد در بخش‌های دبیرخانه و امور اجرایی و تشریفات فراهم کنیم و محل اصلی جشنواره چهره جدیدی به نسبت سال‌های گذشته پیدا کند. این حق طبیعی بچه‌های اندیشه‌ورز جبهه فرهنگی انقلاب است که در چنین رویدادها و نشست‌هایی حضور جدی داشته باشند و ما هم با توجه به سیاست‌های مردم محور دولت سیزدهم در این جهت گام برداریم.
– آقای الهی به عنوان آخرین پرسش فکر می‌کنید اگر افرادی مانند شهید آوینی در این زمان در حیات بودند نسبت به این جلسات هم‌اندیشی چه دیدگاهی داشتند؟
پاسخ به این سؤال نسبی است و نمی‌توان به‌طور قطع از همراهی یا عدم همراهی آن شهید بزرگوار مطمئن بود؛ چرا که سید شهیدان اهل قلم با تلاش و تجربه بسیار، خود صاحب فکر و کمالات و استقلال در دیدگاه شده بود و مطابق شهودات و مطالعات دینی و فقهی که داشتند در باب هنر و سینما و کارکرد آن و چگونگی فعالیت در آن به نتایج متقنی رسیده بودند که شاید بسیار فراتر از موضوعات تکنیکی و محتوایی نشست‌های ما قابل تحلیل است. اما آن چیزی که در وجود شهید آوینی به آن یقین دارم لزوم گفت‌وگو، صبر، نقدپذیری، آموزش، مطالعه، ایمان، کسب معرفت و در یک کلام انسان زیستن است که به نظرم باید همگان در این مسیر متعالی حرکت کنیم.
