سینمایی نیوز- فیلم بلند مستند “ضییاءالدین” در بخش مسابقه شهید آوینی شانزدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» حضور دارد.

به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “محمد رضا دهستانی” کارگردان فیلم مستند “ضیاءالدین” که دانش آموخته کارشناسی ارشد تولید سیما است و طی ۱۲ سال، ساخت تعداد ۲۰ مستند از جمله مستند های “سراج”، “سید جواد”، “در مسیر قافله”، “نازگل” را در کارنامه دارد، در مورد علت نامگذاری این فیلم بیان داشت: به دنبال نام خوبی برای فیلم بودم که هم موضوع فیلم را لو ندهد و هم در عین حال برای مخاطب جذاب باشد و به دیدن فیلم ترغیب شود. در خلال تحقیقاتی که با مطالعه ی کتاب هایی در خصوص حضرت آقا انجام می دادم، به چند جمله ای رسیدم که ایشان در نوجوانی به اسم “ضییاءالدین ” خیلی علاقه مند بودند و به خانواده می فرمودند که من را ضییاءالدین صدا کنید.

او اضافه کرد: برای بنده خیلی جالب بود و کسی هم از این موضوع باخبر نبود؛ تصمیم گرفتم همین اسم را برای فیلم برگزینم. در کتابی که به این مسئله پرداخته بود، بیشتر از این مطلبی نبود.‌ علاقه ی ایشان به اسم ضییاءالدین به اندازه ای بود که می خواستند این اسم را برای خود برگزینند.

این فیلمساز جوان درباره موضوع این فیلم گفت: در مورد حقایق کمتر شنیده، گفته و دیده شده از زندگی رهبر از نگاه قرآنی است و در خصوص علاقه ایشان به نقشِ نشر و ترویج قرآن می باشد که دوران زندگانی حضرت آقا را از کودکی تا پیروزی انقلاب در بر می گیرد.

او در مورد علت پرداختن به این سوژه گفت: چند سالی بود که خیلی علاقه داشتم در کارنامه ی فیلم سازی ام اثری درباره ی حضرت آقا بسازم. به دنبال سوژه ای بودم که تا به حال ساخته نشده و از شیرینی خاصی برخوردار باشد و مخاطب با دیدن آن، حال خوبی پیدا کند. موضوع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نباشد. تا اینکه به قرآن رسیدم.

او ادامه داد: کلیپی توسط یکی از دوستانم از دیدار حضرت آقا با قاریان مصری در اوایل دهه هفتاد دیدم که در فیلم هم آورده ام. در آن جا حرف های بسیار جالبی عنوان می شود؛ تا اندازه ای که مرا جذب به پرداخت از زاویه ی قرآنی نمود. به پژوهش که روی آوردم با اقیانوسی روبرو شدم که مرا از ساخت فیلم مستند کوتاه، ابتدا به نیمه بلند و سپس به بلند رساند!

او افزود: بنده اهل یزد ساکن تهران می باشم. نود و پنج درصد از مکان فیلمبرداری این فیلم که موضوع آن رهبری و قرآن در قبل از انقلاب می باشد، در شهر مشهد روی داده است. تقریبا می توان گفت زندگی مبارزاتی حضرت آقا در مشهد اتفاق افتاده است. یک ماه به انقلاب مانده است که حضرت آقا آن هم به دعوت امام (ره) برای حضور در شورای انقلاب به تهران می آیند.

او یادآور شد: متاسفانه در جامعه، والدین یک ضروریاتی را برای فرزند می بینند اما در فراگیری و حفظ قرآن یک مقاومتی نیز وجود دارد. حتی مطالعه قرآن توسط بزرگسالان هم کم هست؛ با وجود تاکیدی که حضرت آقا دارند. خیلی مشکلات با مطالعه قرآن حل می شود. رجوع به قرآن، دین را محکم نگه می دارد. خاطره ای بگویم و آن اینکه مدیر دبستانی می گفت دانش آموزان را به سر کلاس قرآن بردیم و پدر دانش آموز که متوجه می شود، فردای آن روز به مدرسه می رود و با مدیر مدرسه دعوا می کند که چرا به زور به بچه ها آموزش قرآن می دهید.

وی در مورد روند تولید و مراحل کار گفت: پژوهش میدانی این مستند ۲ ماه به طول انجامید و در ادامه به پژوهش مکتوب روی آوردیم. ۲۰ جلد کتاب عجیبِ هفت صد تا هشت صد صفحه ای مطالعه شد. سپس به یک خط داستانی و شات لیست رسیدیم که با آن مستند را پیش بردیم.‌ تولید نیز یک ماه زمان برد. پس تولید هم به خاطر اینکه آرشیو برای ما از اهمیت زیادی برخوردار بود یک سال زمان را به خود اختصاص داد. در پروسه ساخت فیلم امکان مصاحبه با رهبری نبود و مسیر تولید به سوی آرشیو هدایت شد. از همه نوع آرشیو صوت و تصویر و عکس استفاده کردیم. دسترسی به آرشیو خیلی سخت بود. بازسازی هم کردیم. فیلم توامان آرشیو و بازسازی دارد. موءسسه نشر انقلاب اسلامی که همکار بنده در ساخت این مستند بودند، از این موضوع اطلاع دارند و اگر آقا فیلم را دیده اند که باعث افتخار ماست.

وی در مورد ویژگی های ساختاری و محتوایی این اثر که می تواند توسط هیئت داوران دیده شود گفت: من در جشنواره های بسیاری از داستانی و مستند شرکت کرده ام و به این رسیدم که هر جشنواره ای سیاست گزاری آن دوره را در بر می گیرد و نمی دانم امسال فیلمی که ساخته ام برای سیاست گزاران جشنواره جذاب خواهد بود یا خیر!

وی تصریح کرد: اما از ویژگی های اثر می توان به موضوع خاص آن اشاره داشت و من تا به حال فیلمی در جشنواره ای ندیدم که به مضمون قرآن بپردازد. به لحاظ ساختاری نیز من خیلی دوست نداشتم که مصاحبه محور باشد بلکه بر آن بودم فیلم از ریتم خوبی برخوردار باشد و اگر مصاحبه ای هم گنجانده شده است مابه ازای تصویری آن نیز در فیلم باشد تا زمان یک ساعته ی اثر خسته کننده نباشد. سعی نمودم تاریخ شفاهی رهبر، بیشتر در فیلم باشد. مابقی با دوستان داور است.

وی خاطر نشان ساخت: موضوع جالب توجه اینکه یک بصیرت و دانشِ جامع الاطرافی در حضرت آقا هست به طوری که وقتی با جامعه مهندسین یا پزشکان یا سیاست مداران دیدار دارند، مخاطبان حیرت زده می شوند و پرسش شان این است که مگر حضرت آقا از تحصیلات آکادمیکِ مهندسی یا پزشکی یا شاخه های دیگر علوم برخوردار می باشند که چنین اشرافی به این رشته ها دارند. بعد، متوجه خواهید شد که مطالعه حضرت آقا در هر زمینه ای آن چنان زیاد می باشد که باعث تسلط ایشان به علوم شده است.

وی در این رابطه اضافه کرد: در علوم قرآنی هم چنین است. من هر چه در پژوهش های ام جلوتر رفتم، پی بردم انس حضرت آقا با قرآن چنان زیاد است که در مسائل اقتصادی به قرآن رجوع می نمایند، در مسائل اجتماعی به قرآن اشاره می نمایند، در مسائل سیاسی هم شاهد مثالی که می آورند قرآن است. همچنین این امر به گستردگی قرآن اشاره دارد که البته حضرت آقا به این مهم پی برده اند.

وی بیان داشت: بنده دوره مبارزاتی آقا را در فیلم آورده ام. ایشان از زمانی که وارد دوران جوانی می شنوند به مبارزه روی می آورند. در مسجد که صحبت می فرمایند، آیه ای قرائت می نمایند که به مبارزه اشاره دارد. جلوتر که می آیند از آیه ای در اشاره به مبارزه علیه رژیم مثال می آورند. پس، فیلم، پیشنهاد و راهکار ارائه می دهد که چگونه با رجوع نمودن به اشاراتِ حضرت آقا در آیات قرآن می توان مشکلات گوناگون جامعه را حال نمود.

او در مورد جای خالی چنین فیلم هایی گفت: خوب است که مستندهایی با این موضوعات خاص ساخته شود اما چگونه ساخته شدن آن ها هم مهم است! صحبت در مورد قرآن باید به گونه ای باشد که هم شخص مذهبی چون من و هم فرد غیر مذهبی، فیلم را ببیند و برای او جذاب باشد و لذت ببرد. نوع ساخت مهم است که مستقیم گویی نکنیم و با یک پژوهش عمیق و محکم به سراغ ساخت برویم.

او در مورد کمبودهای سینمای کوتاه خاطر نشان ساخت: بستگی به نوع ساخت و قالب مستند دارد. اگر پرتره باشد دردسرهای خود را دارد و بوده که طرف بعد چند روز گفته دیگر نیستم!

وی در مورد چالش های زمان ساخت این فیلم گفت: آرشیو بزرگ ترین چالش من بود. با وجودی که موءسسات استقبال می کردند اما از آنجایی که ماشاالله آرشیو از حضرت آقا زیاد است دسترسی به آن ها به لحلظ جست و جو سخت بود‌. سایت ایشان خیلی به من کمک نمود. در عین حال من به دنبال آرشیوی بودم که کمتر از ایشان دیده شده و جذاب باشد.

این فیلمساز جوان در خصوص موضوع پخش و اکران از شبکه های تلویزیونی منطقه و جهان، مخاطب هدف و بازار هدف اظهار داشت: به شبکه های برون مرزی ورود نکردم اما پیشنهاد خیلی خوبی هست. باید رایزنی ها را انجام دهم! مخاطب، عموم مردم هستند و انشاالله مورد پسند شان واقع شود. بازار تا قبل از پلت فرم ها، شبکه های سراسری و رسانه ملی بودند. هنوز جانیفتاده است که مردم اگر سریال می بینند در کنار آن یک مستند هم ببینند! پخش و درآمدزایی، خیلی مشکل و البته مهم است.

وی در اشاره به اهمیت مخاطب گفت: من به طور معمول وقتی فیلم های ام در جشنواره ها پخش می شود، روی صندلی نمی نشینم! بلکه در انتهای سالن نمایش کنار درب ورودی می ایستم و تماشاگر هم که من را نمی شناسد! صحبت های شان را می شنوم و واکنش تماشاگران را مشاهده می کنم! عکس العمل ها را می بینم که خسته کننده یا جذاب است! حتی با بغل دستی ها صحبت می کنن؟! الان هم غیر از یکی دو نفر کسی از سالن بیرون نرفت و با موضوع حساسی که الان در جامعه هست اما کسی واکنش خاصی نداشت.

“دهستانی” درباره احتمال خارج شدن بخش شهید آوینی از جشنواره سینما حقیقت گفت: 2 نکته هست: اگر از آن لحظ حذف شود که با بخش ملی ادغام شود، چون برای مخاطب یک پلاک شده است خوب است. این تفکر را ذاشته باشند و بگویند بخش ملی که بر سر جای خود است و اگر کسی به توپ و تانک علاقه نداشته باشد سمت آن دست فیلم ها نمی رود! اما اگر بخواهند فیلم های سینمای شهید آوینی را کلا به ماهو حذف کنند یا جشنواره جداگانه ای بگذارند، تصور می کنم معضل بزرگی است و مخاطب محدود تر می شود و حتی از دست برود!!! باید هر ۲ لبه را دید که چطور می توان فیلم های انقلاب و دفاع مقدس را حفظ کرد.

این فیلمساز درباره جایگاه پژوهش در جامعه و مدیریت کلان کشور، همچنین تغییر نگاه مسئولین به سینمای مستند با نگاه روزآمد و مخاطب محور بیان داشت: اساس کار مستند، کشف حقیقت است. بهترین راه برای آسیب شناسی و حل معضلات جامعه، پرداختن به سینمای مستند است. همین دوره اگر به وسیله سینمای مستند، مسئله حجاب و گشت ارشاد را که چه مشکلات و فوائدی دارد بررسی می کردیم و فقط هم گذاشته بودیم مسئولان آن را تماشا کنند، فکر می کنم دیگر این مشکلات به وجود نمی آمد. فاصله مسئولان با مستند سازان زیاد است و اگر این فاصله کم شود آن وقت است که بسیاری از مشکلات کشور حل می شود.

وی ادامه داد: مستندساز که کار خود را دارد انجام می دهد. تا مسئولین متوجه این امر نشوند که برای آسیب شناسی یک معضل در جامعه، باید از آمار و ارقام بیرون آمد و بایستی به کف جامعه اعتنا کرد که اتفاقا مستندساز به آن حیطه رفته است، چون آن مسئول نمی رود، مشکلی حل نمی شود. فقط به آمار روی آورده اند که به طور نمونه آن قدر معتاد یا طلاق یا کم حجاب داریم! دیگر به اصل قضییه نپرداخته اند. پژوهش هم فقط یک وجه است و آن هم روی کتاب و برگه است!!!

وی گفت: تا چهره به چهره نشوند، آن آسیب حل نمی شود. معضلات باید از آمار و ارقام و کتاب بیرون آمده و تبدیل به تصویر شوند و این گونه شکاف از بین می رود. مانند همین فیلمی که من ساخته ام! از محتوای کتاب ها به تصویر رسیدم. در پرداخت به معظلات یا آن قدر داغ اش می کنیم که سیاه می شود و یا حقیقت را نمی گوییم که باور پذیرنیست. در مستند به یک سند تصویری قابل اتکاء می رسیم.

وی در مورد اینکه آیا این اثر می تواند تبدیل به یک فیلم مرجع شود گفت: فکر می کنم اینچنین شود و منبع و پایه ای برای پژوهش قرآنی باشد.

او در مورد برگزاری جشنواره بین المللی سینما حقیقت و تاثیر آن بر فیلمسازان جوان گفت: ما فیلم سازان که فیلم می سازیم اولین نگاه مان این است که فیلم در جشنواره نمایش داده شود. اگر به جشنواره راه پیدا نکند و خبر رسانی نشود، فِید می شود. این آمدن و دیدن باعث جلب مخاطب به تماشای فیلم می شود.

این کارگردان درباره جرات در فیلم سازی و گشایش در ممیزی گفت: اگر فیلمساز دچار ممیزی نشود آن وقت دست اش بیشتر برای پرداختِ اثر به مسائل روز جامعه باز است و با جسارت به سر ضبط می رود. که نتیجه آن نیز راه گشای حل مسائل جامعه خواهد بود. مستند یک آیینه تمام قد برای بیان حقایق است. همان طور که شما وقتی جلوی آینه می ایستید خودتان را مشاهده می کنید، مستند هم در روبرو شدن با مسائل این طور است.

وی در اشاره به اهمیت حمایت و هدایت مستند سازان بیان نمود: پروسه ساخت مستند سخت است. مستند ساز از زمان پژوهش دچار دردسر است و بعدِ چند ماه آیا به تولید برسد یا نرسد! مجبور است به خاطر تامین هزینه ها که خیلی هم بالاست به ارگانی مراجعه کند. لااقل اگر از ساخت این مستند ارتزاق نمی کند، هزینه های ساخت اثر را درآورد! یک تنه رفتن به کار سخت است. مگر به مرحله ای بعد چند سال برسید که البته می رسید تا فیلم تان را به هر کجا ارائه دهید بخرند! اما تا قبل آن به حمایت ارگانی نیاز دارید.

وی گفت: تا قبل آمدن شبکه مستند، کارها سخت بود اما الان جا افتاده است. اضافه شدن پلت فرم های ویدئویی برای عرضه و پخش مستندهای به روزِ داخلی و حتی خارجی، خیلی درآمدزا هست. پروسه تبدیل شدن ایده به ساخت فیلم و دعوت از مستندسازان خارجی و برگزاری کارگاه ها بسیار تاثیرگزار می باشد.

وی در مورد پخش آنلاین فیلم ها در جشنواره گفت: جشنواره پیش از آمدن بخش آنلاین تنها این طور بود که صاحبان آثار یا مخاطبان در تهران فیلم ها را می دیدند اما الان یک شخص در دل روستا که امکان آمدن به پایتخت را ندارد می تواند فیلم ها را با یک گوشی تماشا کند. من فیلمی از “بشاگرد” ساختم و در هنگام نمایش از همین پخش آنلاین اهالی “بشاگرد” توانستند فیلم را تماشا کنند.

این کارگردان در اشاره به اهمیت ارتباط فیلم سازان جوان با سینمای بین الملل گفت: این نکته بسیار خوبی است که اشاره کردید. اکثر ما فیلم سازان در این جا می لنگیم. این بسیار مهم می باشد که منِ فیلمساز چطور می توانم با کشورهای صاحب سینمای مستند ارتباط و حتی از آن ها سفارش برای تولید بگیرم. چرا منی که جَنَمِ تولید مستند را دارم تنها به کار در کشور خودم اکتفا نمایم! متاسفانه جشنواره های داخلی به نمایش چند فیلم و برگزاری چند کارگاه خلاصه می شوند. جای آشنایی با کمپانی های خارجی خالی است. من حتی فیلمی دارم که مخاطب آن جهانی است اما نمی دانم چطور عرضه کنم.

او در بخش پایانی صحبت های خود گفت: در این گفت و گو اشاره داشتیم که رهبری چطور به قرآن انس داشتند و چگونه در مبارزات انقلابی شان به بحث آیات می پرداختند. هدف من، بحث قرآن است که چقدر قرآن در جامعه ما غریب است. خوشحالی من از ورود فیلم به بخش مسابقه جشنواره همین است که حتی ۲ آیه ای که در فیلم است دیده شود. اگر جایزه گرفتن بنده کمک می کند قرآن یک قدم از غربت در بیاید، استقبال می کنم.

شانزدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت»؛ 20 تا 25 آذر ماه 1401 به دبیری محمد حمیدی مقدم در پردیس ملت در حال برگزاری است.

| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا

| عکس از: الهام سادات روئین تن