در واقع «مستند ترکیبی» با ترکیب مواد خام به شیوه‌ سینمای مستقیم و فیلم‌های آرشیوی، نیز با افزودن کلمات و جملاتی که داده‌ی افزوده به مخاطب می‌دهند همراه با چاشنی موسیقی معنادار و مرتبط، یک هارمونی تأثیرگذار و جهت‌دار فراهم می‌کرد که به ویژه در موضوعات سیاسی و انتقادی کارکرد ویژه‌ای داشت.

مارسل افولسِ آلمانی ـ فرانسوی یکی از چهره‌های شاخص در دنیای مستند است که به خوبی از این سبک بهره برد، فیلم «تأسف و ترحم» او که یک مستند چهار ساعته درباره دوران اشغال فرانسه توسط نازی‌ها بود به خوبی نشان داد که گونه‌ی ترکیبی در آثار مستند چطور می‌تواند از عهده‌ی مسائل پژوهشیِ سیاسی برآید. افولس با این فیلم، بر خلاف آنچه دیگران می‌پنداشتند یا در مقابل تصویر افسانه‌ای و  قهرمانانه که فرانسوی‌ها از خود نشان داده بودند، یک وجه دیگر از واقعیت جنگ را در قاب مستند به تصویر کشید که در آن فرانسوی‌ها بی‌توجه به جنایت نازی‌ها با آن‌ها همکاری می‌کردند و این چیزی نبود که دیدن و شنیدنش خوشایند آنان باشد. نتیجه چنان تأثیرگذار بود که بعدها ارجاعاتی به این مستند در دیگر آثار هنری کارگردان‌های شاخص سینمای مستند و داستانی داده شد، از جمله وودی آلن در آنی هال، تک مضراب‌هایی در اشاره به «تأسف و ترحم» افولس می‌زند.

او در 1988 «هتل ترمینوس» را درباره‌ی کلاوس باربی، افسر حزب نازی و با همان سبک و سیاق همیشگی خود ساخت، مستندی که به شدت مورد توجه منتقدان قرار گرفت و همان سال برنده‌ی جایزه بهترین فیلم مستند در آکادمی اسکار و جایزه ویژه فدراسیون منتقدان در جشنواره کن شد. وجه ممیزه‌ی آثار افولس مصاحبه‌های اوست. همان «کله‌های سخنگو» که بیشتر مستندسازان از آن فراری بودند، اما او چنان از این مولفه بهره می‌برد که به یکی از ارکان جذابیت در آثارش بدل شد. این مورد اخیر به وضوح یک واحد درسی برای مستندسازان جوانی است که باید بدانند نوع پرداخت مستندساز است که می‌تواند یک تکنیک یا فاکتور را به عنوان وجه ملال‌آور یا جذاب اثرشان تبدیل کند، آری، همه چیز به نوع نگاه منِ مستندساز معطوف می‌شود.

ادامه دارد …

منبع: روزنامه ایران