سینمایی نیوز- فیلم  مستند “ آنجلینا” در بخش مسابقه کوتاه ملی و مسابقه بین الملل شانزدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» حضور دارد.

به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “محمد جواد سعیدی” تهیه کننده اثر در مورد علت پرداختن به این سوژه اظهار داشت: در حوزه تهیه کنندگی آثار مستند، ما به سمت تولید آثاری خواهیم رفت که بحران، درد و آسیب یک منطقه و اهالی آن را در بر می گیرد و شامل مناطق کمتر توسعه یافته با رویکرد آسیب های اجتماعی، طلاق، اعتیاد و خشونت خواهدشد؛ یعنی آن چه مردم مستمرا در رئالیست زندگانی روزمره برای شان ملموس می باشد.

او اضافه کرد: در مستند “آنجلینا” ۲ موءلفه مستتر هست که بنده و کارگردان را ترغیب به تولید این اثر می نمود: نخست، پرداخت به موضوعی با محوریت زنان در یک روستای دورافتاده که حتی راه مواصلاتی مناسبی ندارد، بهداشت محیط از کیفیت پایینی در آنجا برخوردار است، بحث آموزشی ضعیف است و حتی فاقد تکنولوژی می باشد؛ چرا که در منطقه دورافتاده ای قرار دارد اما در عین حال از مردمانی فهیم، باهوش و با استعداد و دارای درایت که آبرومند زندگی می کنند تشکل یافته است. موءلفه دیگر، آئین های سنتی بود. جوانان آن منطقه به دلیل عدم توسعه اقتصادی و آموزشی و نبود زیرساخت ها، از شرایط بسیار سختی برخوردار بودند و ناگزیر برای تحصیل و اشتغال به شهرهای دیگر مهاجرت می نمودند.

او ادامه داد: از آنجایی که بنده در حال حاضر وارد سطوح مختلف اجتماع شده ام و خود نیز روستا زاده ای از اهالی استان کهگلویه و بویر احمد و شهرستان دهدشت می باشم، این احوالات را در زندگی لمس کرده ام و موجب شد از خودمان انتظار داشته باشیم این مسائل را در سطح ملی مطرح نماییم. البته این پتانسیل استانِ زادگاه بنده نیست بلکه کهگلویه و بویر احمد بعد از استان یزد، دومین استان در سطح کشور به لحاظ تعداد افراد تحصیلکرده می باشد. این استان از افراد برجسته علمی، فرهنگی و هنری بهره مند می باشد. سالانه در جشنواره های منطقه ای و سراسری بین المللی تئاتر، سینما، موسیقی، کتاب و هنرهای تجسمی حضور فعالیت چشمگیری داریم.

او یادآور شد: اما در این بین، برخی نقاط همچون این روستا نیز کم برخوردار می باشند. در این روستا، دختر خانمی به طور همزمان ۵ خواستگار دارد و به جهت علاقه به فردی و همچنین به دلیل اینکه از میان این گزینه ها با موءلفه های شخصی خویش، حق انتخاب داشته باشد، و از طرفی با فشار خانواده برای انتخاب گزینه ای که دارای تمکن مالی باشد روبرو است، از عدم توسعه اقتصادی رنج می برد.

او افزود: بنابراین طرح موضوعات مربوط به زنان در کشور و همچنین عدم توسعه اقتصادی موجب شد که بنده در مقام تهیه کننده و جناب “دانش پژوه” در مقام کارگردان و پژوهشگر که بار اصلی پروژه را بر عهده داشتند، به فکر طراحی و ساخت این فیلم مستند باشیم و به استان شایسته ی کهگلویه و بویر احمد خدمت شایانی انجام دهیم.

“رضا دانش پژوه” کارگردان این مستند درباره آشنایی با سوژه بیان نمود: این موقعیت که خانمی چندین خواستگار داشته باشد، چه بسا در خیلی از مناطق اتفاق بیفتد اما هدف اصلی ما این بود که در زیر متن، جمعیتی را داشته باشیم که در هیچ برهه از زمان، حق انتخاب برای ازدواج نداشته اند؛ به گونه ای که حتی تا روز عروسی، همسر خود را نمی توانستند ببینند. در نوعی از کیفیت زندگی مردسالارانه و فاقد آموزش، این حق انتخاب از خانم ها سلب می شد. در شرایط کنونی اما شرایط خیلی تفاوت کرده است و آزادی را در زندگی زنان می بینیم.

وی در مورد علت نامگذاری این فیلم اظهار داشت: “آنجلینا جولی” یکی از چهره های خاص و نمادی از زیبایی بوده است. شخصیت زنِ ناپیدا و نمایش داده نشده ی فیلم مستند ما نیز چون از زیبایی خاصی برخوردار می باشد، به همین خاطر برای انتقال مفهوم زیبایی به مخاطب و بازسازی توسط تماشاگر، این نام را برای فیلم برگزیدیم.

وی در مورد جای خالی چنین مستند هایی گفت: اساسا هر فیلم سازی فیلم خود را می سازد. بسیاری از فیلم ها در تاریخ سینمای ایران در زمان خود دیده نشده اند اما با گذشت زمان نوری بر این آثار تابیده شد و جوهر آن ها شناخته و تبدیل به سند فرهنگی می شوند. به طوری که نوع گویش و پوشش و تغییرات این چنینی قومیتی در برهه های زمانی مختلف، ثبت شدند و به این مرحله رسیدند. این کارکرد خود فیلم است که می تواند معنا بسازد. وقتی فیلمی را بر اساس معنایی خلق کنید، ممکن است آن معنا و در نتیجه فیلم، کهنه شود. اما تصور می کنم اگر اثری بی غرض، به منظور ارتباط با مخاطب ساخته شود، اثربخش است.

وی در مورد اینکه آیا این اثر می تواند تبدیل به یک فیلم مرجع شود گفت: در دهه چهل فیلمی در استان ما کهگلویه و بویر احمد با نام “بلوط” به کارگردانی “نادر افشار نادری” و همسر ایشان ساخته شد. اهمیت این فیلم در آن سال ها شناخته نشد اما امروزه به عنوان یک سند از آن نام برده می شود. قطعا باید زمان بگذرد تا اهمیت اسنادی یک فیلم روشن شود؛ ممکن است در آن مقطع ما سازندگان اثر حیات نداشته باشیم اما به تصاویر ضبط شده ما استناد می شود.

وی در مورد ویژگی های ساختاری و محتوایی این اثر که می تواند توسط هیئت داوران دیده شود گفت: بنده مدتی خارج از کشور در هند بودم و از نزدیک مشاهده نمودم برای یک سینما صنعتی، مخاطب و نگه داشتن مخاطب در پای فیلم است که چقدر مهم می باشد. بنده نیز مخاطب را نه از موضع بالا بلکه هم سطح با آن جریان که فیلم را ضبط نمودم دیدم و یک ارتباط مستقیم و بدون طرح ریزی داشتم و از سانتی مانتال و به چشم آمدن عوامل در قاب دوربین به شدت پرهیز و جلوگیری نمودم. می توانستم دوربین را در جایی نا متعارف بگذارم که به چشم بیاید اما تمام تلاش ام این بود که بین فیلم و مخاطب فاصله نباشد و در این تایم فقط فیلم را ببینند. کیفیت ضبط و صدای این فیلم، تدوین و اصلاح رنگ به نبود تحهیزات سینمایی در شهرستان باز می گردد.

این کارگردان جوان در مورد برگزاری جشنواره بین المللی سینما حقیقت و تاثیر آن بر فیلمسازان جوان گفت: وقتی تغییر یک شرایط مالی و طبقه اجتماعی در توان انسان نباشد، آن وقت است که ایمان یک سلاح می شود. وقتی شخصی از ایمان برخوردار است تمامی تلاش خود را می کند. سینما حقیقت از درگاهی برخوردار است که ایمان آدم ها و فیلم سازان را قوی می کند. سینما، تصاویر و لحظات باعث می شود که اشتراکات نسبت به سینمای داستانی بی واسطه تر شود.

وی تصریح کرد: در سینمای مستند بعضی زمان ها شما نمی توانید برخی صحنه ها را فیلم برداری کنید اما در سینمای داستانی به طور نمونه در فیلم های جنگی شما دوربین و صحنه را جلوتر می برید و اوج فاجعه جنگ را به تصویر می کشید. این در توان سینمای مستند نیست. اما سینمای مستند به دلیل حذف شکاف مخاطب و سوژه و آن بی واسطه گری، باعث می شود که مخاطب، ارتباط بیشتری با اثر برقرار کند و نظر آن ها به زندگی و انسان تغییر کند. این قدرت مستند است. حتی فیلم مستند می تواند انسان ها را به واسطه تماشای زندگی آدم های کم برخوردار، شکرگذار و مهربان کند. از سالن سینما که خارج می شوند با عزیزی که مدت هاست خبری از او ندارند تماس بگیرند و جویای احوالات او شوند.

“محمد جواد سعیدی” در مورد چالش های زمان ساخت این فیلم گفت: عمده چالش ها، نبود تجهیزات است. وقتی خانه مستند در استان ها تاسیس نشود و بودجه در تهران متمرکز باشد و طرح ها به تهران ارسال شود، این جاست که شعار “ایران فقط تهران نیست” به زبان می آید. با وجودی که آن چه در جشنواره سینما حقیقت دیده و برنده جایره می شود، فیلم های سینمای مستند در شهرستان هاست.

او با ذکر یک مثال به صحبت های خود ادامه داد: طرحی به مرکز ارسال و با اکثریت آراء توسط شورا رد می شود اما همان طرح ساخته می شود و در جشنواره سینما حقیقت در بخش مسابقه ملی و شهید آوینی پذیرفته می شود، به جشنواره فجر نیز راه می یابد و نامزد دریافت سیمرغ می شود.

او خاطر نشان ساخت: اگر خانه مستند در هر استان و شهرستان با توجه به شرایط بومی آن منطقه تاسیس شود، به تبع آن شرکت های تجهیزاتِ تصویربرداری نیز در آنجا فعال می شوند‌. تحهیزات در استان ها و شهرستان ها ضعیف است. این مهم باعث مراجعه تهبه کننده به تهران و اجاره لوازم فنی و صدا با هزینه های سرسام آور می شود. اگر خانه مستند در کنار تخصیص بودجه ی تولید، تجهیزات را در دفاتر استانی همچون انجمن سینمای جوانان ایران اما در سطح وسیع تر بنیان نهد، قطعا بسباری از چالش ها مرتفع شود.

او تاکید کرد: حتی می شود در دفاتر استانی، ورک شاپ ها و مستر کلاس هایی را برگزار نمود تا علاقه مندان مجبور نباشند برای فراگیری آموزش با سختی های بسیار به تهران مراجعه نمایند. دیگر هزینه گزافی برای تدوین اثر پرداخت نمی شود و بالعکس، آن هزینه گزاف موجب سکته اثر پس از تولید نمی شود و فیلم را به انبار و کتابخانه ی خانه فیلم ساز نمی فرستد. این مشکلات بسیاری از بچه های علاقه مند و فیلم ساز شهرستانی است. بنده تا به امروز از بودجه دولتی چه در سینمای مستند و چه در سینمای داستانی منتفع نشدم. انجمن سینمای جوانان ایران آن همه دفتر در استان ها تاسیس و از تولید و آموزش حمایت می کند. انتظار می رود در حوزه مستند که اساس ساخت فیلم سازِ سینمای داستانی و آبدیده شدن او در حوزه سینمای بلند حرفه ای می باشد، زیر ساخت ها فراهم شود.

او در این رابطه اضافه کرد: این خواهش را از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و هیئت دولت داریم که برنامه مدون و جلسات سیستماتیک برای ارتقای بودجه سینمای مستند داشته باشند. سینمای ما فقیر است، فقیر است چون تجهیزات ندارد، فقیر است چون نیروی متخصص فنی در شهرستان ها ندارد، فقیر است چون آموزش ندارد، فقیر است چون در تمامی دانشگاه های کشور رشته سینما وجود ندارد. این بسترسازی اگر انجام پذیرفت اگر به شکل عمیق این مواردی که نام برده ام حل شوند، این جاست که تهیه کننده با خیال راحت به سراغ تولید اثر می رود.

این تهیه کننده جوان در بخش دیگری از صحبت های خود در مورد کمبودهای سینمای کوتاه خاطر نشان ساخت: سینمای مستند در حوزه پخش داخلی خیلی مشکل دارد. شبکه های تلویزیونی به خاطر ممیزی خیلی از آثار را نمی توانند پخش کنند و سینما ها نیز که اکران مستند ندارند. تنها جایی که باقی می ماند جشنواره هاست. اگر همه ی جشنواره ها بخش بازار را تقویت کنند، که بازار، تضمینی برای فروش آثار باشد، اگر ارتباط با شبکه های تلویزیونی خارجی برای خرید آثار مستند انجام پذیرد، قرارداد های فروش رایت تلویزیون های خارجی به گونه ای تنظیم شود که فیلم سازان به یک کمپانی نمایندگی در داخل کشور برای پخش و فروش و دریافت پورسانت مراجعه نمایند، این ها کارساز خواهد بود.

“سعیدی” در اشاره به اهمیت ارتباط فیلم سازان جوان با سینمای بین الملل و موضوع پخش و اکران از شبکه های تلویزیونی منطقه و جهان، مخاطب هدف و بازار هدف گفت: این همان نگرانی ی است که برای ما وجود دارد و تهیه کننده مجبور است برای عرضه و شناساندن اثر خود به سینمای بین المللی، از شرکت هایی کمک بگیرد و هزینه های گزاف تری را برای پخش پرداخت کند. برای نمونه، اگر فیلمی را بخواهیم برای پخش در کشورهای منطقه ارسال نماییم باید هزینه های بالایی به دلار پرداخت نماییم. مرکز گسترش بایستی در معاونت بازرگانی، این سیستم مدون را ایجاد و حمایت نماید؛ همان گونه که بعد از اعطای مجوز به طرح ها از آن ها حمایت می کند. بنابراین تاسیس دفتر پخش در مرکز گسترش بسیار ضروری است. ضمن اینکه آثار مستند می توانند شناسنده ی کشور در تمامی حوزه ها به جهانیان باشند.

وی درباره جایگاه مستند در جامعه و مدیریت کلان کشور، همچنین تغییر نگاه مسئولین به سینمای مستند با نگاه روزآمد و مخاطب محور بیان داشت: این به عملکرد خود سازمان سینمایی برمی گردد؛ وقتی این سازمان تمامی امکانات اکران و نمایش و سالن های سینما را در اختیار سینمای داستانی قرار می دهد، این یعنی شما یک آسیب و عقب گرد در سینمای مستند کشور دارید. بسیار این موضوع لازم است و فوریت دارد که مراکز تابعه سازمان سینمایی و همچنین حوزه هنری و دیگر ارگان های دارای سالن سینما از اکران فیلم مستند حمایت کنند.

او اضافه کرد: فرهنگ سازی در این حوزه بسیار کم است. باید ببینند که سینمای مستند چقدر گسترده است و سراسر ژانر و ایده است. این به سازمان سینمایی برمی گردد که زیر ساخت های سینمای مستند را در استان ها تقویت نماید و دفاتر پخش فیلم ملزم شوند در کنار اکران فیلم سینمایی، فیلم مستند را نمایش دهند و فرهنگ سازی کنند.

“دانش پژوه” کارگردان مستند “آنجلینا” درباره جرات در فیلم سازی و گشایش در ممیزی گفت: حقیقت این است که من در برنامه ریزی برای ارتباط با آدم ها از ایشان نردبان نمی سازم و اخلاقیات را رعایت می کنم. برای دیده شدن فیلم ام حاضر نیستم از عوامل و کاراکتر ها، بهره برداری کنم. به همین خاطر معتقدم اخلاقیات است که خط، حد و مرز سانسور را مشخص می کند. خط قرمز های تعیین شده توسط سازمان سینمایی، شامل تمامی فیلم سازان می شود. شرایط برای برخی فیلم سازان، شخصی و به گونه ای است که بیش از اندازه دچار خود سانسوری می شوند.

او در خصوص بار آموزشی جشنواره حقیقت و همچنین تغییر نگاه مسئولین به سینمای مستند با نگاه روزآمد و مخاطب محور بیان داشت: زمانی می توان گفت اصل جشنواره بار آموزشی دارد که مدیران ما بسیار جسور باشند. در شرایطی که فیلم مستند به عمیق ترین لایه ها می تواند ورود پیدا کند، آیا مدیر سینمایی هم می تواند برای حل مشکلات و بحران های سینما ورود کند؟ اگر این تقاضا برآورده شود، آن وقت کیفیت آثار نیز بالا می رود. در دنیا نیز به مرور زمان برای ساخت فیلم های بهتر، ابزار برتر ساختند. این بخشِ ممیزی اگر حل شود، کیفیت برخی فیلم ها نیز بالاتر می رود.

“محمد جواد سعیدی” در مورد پخش آنلاین فیلم ها در جشنواره گفت: همانطور که دولت حمایت و هزینه ای به عنوان یارانه برای دیدن آثار در پخش آنلاین می کند، بهتر می باشد این بخش را که هزینه ناچیزی هم برای دولت دارد، رایگان در اختیار مردم برای فرهنگ سازیقرار دهد.

وی در مورد قوی تر شدن جشنواره اظهار نمود: اگر مستندسازان در یک بانک اطلاعاتی برای دسترسی اهالی سینما در سراسر دنیا دسته بندی شوند، چرخش نخبگان صورت بپذیرد، ارتباطات ایجاد می شود، آن گاه، نگاه ها تغییر می یابد و توزیع عادلانه بین تمامی علاقه مندان پدید می آید.

او در بخش پایانی صحبت های خود گفت: ما از شما خبرنگار این رسانه بسیار ممنونیم که به ما عنایت دارید و از اینکه به طور خودجوش و دغدغه مند در سینمای ایران فعالیت می کنید تشکر می کنیم. خداوند به شما انشاالله عزت دهد.

شانزدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت»؛ ۲۰ تا ۲۵ آذر ماه ۱۴۰۱ به دبیری محمد حمیدی مقدم در پردیس ملت در حال برگزاری است.

| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا

| عکس از: الهام سادات روئین تن