به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، نشست تخصصی «موسیقی مذهبی، خوانش و دگرگونی آن» چهارشنبه ۲۶ مرداد با حضور ایرج نعیمایی، مهراد عربستانی، بهروز وجدانی و بهروز مبصری در سالن استاد شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در ابتدای این نشست عربستانی گفت: طی تحقیقاتم آنچه که برای من برجسته بود این بود که موسیقی بخش لاینفک در همه ادیان است، گرچه نوع استفاده از موسیقی در جاهای مختلف فرق دارد مثلاً یک جا ریتمیک، یک جا شورانگیز و… است اما از ادیان جدا نمی‌شود. با این حال رابطه ادیان و موسیقی یک رابطه پیچیده و گاهی متناقض است گاهی ادیان نگرش کاملا مثبتی به موسیقی ندارند مثلا هم در مسیحیت و هم در اسلام موسیقی به شکل گسترده وجود دارد. در اسلام مدح خوانی، مداحی و روضه‌خوانی رواج دارد، ضمن اینکه موسیقی در رسمی‌ترین مناسک هم وجود دارد. باید بگویم تمام ادیان موزیکال هستند. مثلا کدام مناسک مذهبی هست که موسیقی در آن نقشی نداشته باشد؟ پس نمی‌شود کشش ذاتی انسان به لذت موسیقی را انکار کرد. حتی در دین صابیین که به‌گونه‌ای نظرات منفی به موسیقی دارد ولی در دوران متأخر در برخی مناسک‌شان از موسیقی استفاده می‌کنند.
وی افزود: ما امروز در دوران مدرن موسیقی را یک بخش و یک چیز چسبیده به فرهنگ می‌دانیم اما در گذشته موسیقی جدای از زندگی نبود. موسیقی در عین حال که جهان‌شمول است متأثر از زمینه‌های فرهنگی است. جهان‌شمول و در عین حال محلی بودن موسیقی باعث می‌شود مسئله موسیقی و دین یک مسئله پیچیده باشد. در واقع ما با موسیقی می‌توانیم شکاف افکار احساساتمان را پر کنیم اینجاست که نقش موسیقی آشکار می‌شود. ضمن اینکه از موسیقی برای انتقال باورها خیلی استفاده می‌شود، دانش ما از واقعه عاشورا و کربلا همان چیزی است که آن با نشستن پای موسیقی و روضه‌ها به دست آورده‌ایم، این دانشی است که در آن شکی نمی‌کنیم. خیلی از ادیان سعی می‌کنند معیارهایی برای موسیقی صحیح و ناصحیح در نظر بگیرند. صاحبان ادیان گاهی موسیقی را نوای الهی و گاهی ندای شیطان خوانده‌اند، اما معیارهایی برای تمایز هم دارند چون کار ادیان تمایز قائل شدن است.
عربستانی افزود: از موسیقی برای اجرای مناسک و در ادیان استفاده می‌شود در عین حال ما نوعی از موسیقی هم داریم که متاثر از دین و معنویت ساخته می‌شود.
در ادامه نعیمایی ضمن مرور تاریخ تمدن و پیداش موسیقی گفت: اجازه بدهید درباره آسیب‌شناسی موسیقی صحبت نکنم، چون بحث مفصلی است. هر چیزی که ما به عنوان فرهنگ از آن یاد می‌کنیم در زندگی روزمره ظاهر می‌شود. باید ریشه همه فرهنگ‌های جهان را در اولین تمدن جست‌وجو کنیم. بنیان اندیشه‌های اجتماعی و فرهنگی در اولین تمدن ایجاد شد. گذشتگان ساختار تمدن را کشف کردند و همین ساختار موسیقی را شکل داد.
سپس وجدانی با اشاره به لزوم ثبت جهانی برخی آلات موسیقی به نام ایران هم مطرح کرد: در موسیقی شهری دو ساز ثبت شده که یکی از آنها کمانچه و دیگری دوتار بوده است که در خیلی از جاهای ایران نواخته می‌شود.
عربستانی هم با اشاره به استفاده از موسیقی در ایام محرم گفت: اصولا مناسک شیعی جزو مناسکی است که توسط مردم پیگیری شده است؛ به همین ترتیب موسیقی‌ای که در هیات‌ها اجرا می‌شود، متنوع است. مثلا حتی گاهی از موسیقی پاپ برای این مناسک استفاده می‌شود. با توجه به اینکه این مناسک توسط مردم اجرا می‌شود در موسیقی هم ابتکار وجود دارد ما در این چند ساله تغییر نوحه‌ها و موسیقی‌های محرم را دیده‌ایم که برخی از آنها بسیار شورانگیز است.
نعیمایی هم گفت: موسیقی ما در گذشته دو ساختار مهم داشته که کارکرد ما را هم تعیین می‌کرده که یکی «راه» و دیگری «دستان» بوده است. در موسیقی‌های مقامی ما عمدتا از ساختار «دستان» استفاده می‌شود. کارکردش در موسیقی مذهبی هم همین است. در تمام سینه‌زنی‌ها از «دستان» و در نوحه‌خوانی‌ها از «راه» استفاده می‌شود؛ یعنی چه موسیقی مذهبی چه موسیقی غیرمذهبی از همین دو موضوع پیروی می‌کنند. این را هم باید بگویم که خیلی از تصنیف‌هایی که در قاجار ساخته شده برگرفته از نوحه‌هاست.
