سینمایی نیوز، تورج اردشیری نیا- روز ۲۱ آذر در چهارمین روز از هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت»، سالن 1 پردیس چارسو در بخش مسابقه ملی و بین‌الملل، مستند بلند «کابین» به کارگردانی یاسر خیر از ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۱:۳۰ اکران شد.
“یاسر خیر” کارگردان «کابین» در گفت و گو با خبرنگار ما درباره علت نامگذاری فیلم اظهار داشت: فیلم درباره رابطه یک زوج جوان، است که در کلبه ای با هم زندگی می کنند که نام آن را کابین گذاشتند. از آن جایی نیز که حدود هفتاد درصد فیلم در این لوکیشن می گذرد، من هم فکر کردم چه بهتر عنوان فیلم «کابین» باشد. البته کابین درباره رابطه های انسانی معانی دیگری را هم به ذهن می آورد.
این سینماگر در خصوص علت پرداختن به این سوژه بیان داشت: خیلی اتفاقی با سوژه آشنا شدم. قرار بود راجع به خانواده های تک والد در گرگان فیلم بسازم و از این طریق با انسی مادر مانلی آشنا شدم و سپس دومینو وار شخصیت های دیگر فیلم را شناختم و انتخاب کردم. نمی دانستم کار به کجا خواهد رسید و تنها دلیل شروع تصویربرداری و ساخت فیلم این بود که شخصیت ها برای من جذاب بودند و همین انگیزه ای برای شروع فیلم شد. تصویربرداری از سال ۹۹ آغاز و ۳ سال به طول انجامید. تدوین فیلم نیز در یک بازه زمانی یک ساله انجام شد و نهایتا امسال به پایان رسید.
این فیلم ساز آینده دار درباره جای خالی چنین مستندهایی تاکید کرد: تصور ما از واقعیت مساله ای است که باید مدام آن را باز شناسایی کنیم. یعنی ما یک واقیت ثابت در خصوص هر پدیده ای نداریم مثلا واقعیت خانواده معنی ثابتی ندارد و بسته به هر خانواده متغییر است و بهتر است فهم خودمان را درباره خانواده گسترش دهیم. بنابراین نباید ما از پرداختن به زندگی روزمره غافل شویم. تصور می کنیم برای ساخت فیلم مستند حتما باید مسائل بزرگ سیاسی و فرهنگی اجتماعی را دستمایه قرار دهیم در صورتی که اگر به زندگی روزمره دقیق تر نگاه کنیم می فهمیم که چقدر نیاز داریم درباره آن بیشتر بدانیم. و واقعیت زندگی روزمره ثابت نیست و در حال تغییر و چرخش است بنابراین باید مدام واقعیت زندگی روزمره را درک کنیم.
وی در مورد ویژگی های ساختاری و محتوایی این اثر تصریح ساخت: فرم و ساختار این فیلم را در حین فیلمبرداری و گذشت زمان و فراز و فرودهای زندگی شخصیت ها، کشف کردم. این طور نبود که از ابتدا به آن فکر کرده باشم. هم زمان با پیشروی تصویربرداری و اتفاقاتی که رخ می داد، من فکر می کردم چه فرم و ساختاری متناسب با حسی است که بر سر صحنه تجربه و از شخصیت ها دریافت می کنم، و چگونه این امر را به زبان بصری و زبان سینما تبدیل نمایم. به این ترتیب هر حس و احساس و اندیشه ای را که در مراحل ساخت این فیلم تجربه کردم سعی نمودم به زبان سینما ترجمه کنم تا تماشاگر نیز آن احساسات و اندیشه ها را تجربه کند.
او در مورد برگزاری جشنواره بین المللی سینما حقیقت و تاثیر آن بر آینده کاری فیلمسازان جوان گفت: مسئله این جاست که به خود جشنواره سینما حقیقت هم نمی توانیم مستقل از سیاست های فرهنگی کشور نگاه کنیم. قوانین جاری در حوزه فرهنگ موجب می شود جشنواره نتواند هر فیلمی پخش کند. فیلم هایی در جشنواره نمایش داده می شوند که سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به آن ها پروانه نمایش می دهند. بنابراین بخشی از فیلم های مستندی که در کشور ساخته می شوند که با قوانین فرهنگی جاری همخوان نباشند نمی توانند به این جشنواره راه پیدا کنند و به شیوه های دیگری پخش می شوند.
او در مورد کمبودهای سینمای مستند یادآور شد: آزادی اندیشه فیلم ساز و این که فیلم ساز هر آن موضوعی را که فکر می کند، دوست دارد و دغدغه اش است، بسازد؛ این کمبود سینمای ما هست.
برنده سیمرغ بهترین کارگردانی سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر برای مستند «آهستگی»، در اشاره به اهمیت ارتباط فیلم سازان جوان با سینمای بین الملل خاطر نشان ساخت: فیلم سازان سینمای مستند تحت مجموعه قوانین و فضای کشور فعالیت می کنند. حتی اگر فیلم سازی، از موسسه ای بین المللی فاند گرفته باشد، وقتی تحریم هستیم و یک داد و ستد ساده مالی نمی توانیم داشته باشیم، به راحتی نمی توان همکاری بین المللی کرد. بنابراین سینما نیز تحت تاثیر سیاست های کشور قرار می گیرد. سینمای امروز ما محصول چند دهه سیاست های فرهنگی کشور است و خود پدیده مستقلی نیست بلکه وابسته به قوانین و سیاست های این چند سال است.
“خیر” درباره جایگاه پژوهش در جامعه و مدیریت کلان کشور، همچنین تغییر نگاه مسئولین به سینمای مستند با نگاه روزآمد و مخاطب محور گفت: قوانین نیز به جای تصویب از بالا می بایستی از بین اکثریت مردم کشف شوند. یعنی نیاز های فرهنگی و هنری مردم امروز ایران کشف و بررسی شود و از دل آن به وضع قوانین برسیم.
“یاسر خیر” در بخش پایانی صحبت های خود گفت: پیشنهاد من هر چه مردمی تر شدن جشنواره سینما حقیقت است و برای رسیدن به این هدف،به تبلیغات فراوان و افزایش سانس ها نیاز هست و روند باید به گونه ای باشد که فرهنگ تماشای فیلم مستند جا بیفتد و مثل یک آیین هر ساله اجرا شود تا بتواند تماشاگرانی همیشگی برای خود بیابد. ضمن این که ممیزی ها و سانسور می باست کمتر شود تا تماشاگران بتوانند با آنچه فیلمساز ساخته ارتباط مستقیم پیدا کنند.و فیلم چند پاره نشود.
تصور کنید یک فیلم ساز که در متن مردم و جامعه زندگی می کند و مسائلی که با آنها درگیر است را می شناسد، بهتر می تواند آنها را پرداخت کند و به زبان سینما ترجمه کند. بنابراین فیلمساز بهتر است که این آزادی قانونی را داشته باشد تا به سراغ مسائلی که تشخیص می دهد برود و آنها را تولید کند.
چرا که اگر نتواند از راه قانونی فیلم اش را بسازد به شیوه دیگری متوسل می شود و به صورت زیر زمینی فیلم اش را می سازد. افزایش زیر زمینی فیلم ها در سالهای اخیر نشان می دهد که قوانین حوزه فرهنگ و هنر باید با توجه به نیاز جامعه امروز به روزرسانی شود.
هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ تا ۲۵ آذرماه ۱۴۰۳ در حال برگزاری است.
| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا
| عکس: الهام سادات روئین تن
