به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “سید صفی الله حسینی” کارگردان فیلم مستند “شاهمراد” درباره موضوع این فیلم گفت: مستند “شاهمراد” برگرفته از دوران کودکی تا شهادت یکی از سرداران گمنام دفاع مقدس و ترک قشقایی به نام سردار “محمد علی شاهمرادی” است که هم سردار شاخص هنرمند در سطح کشور و هم سردار شاخص عشایر و هم فرمانده عملیات تیپ ۴۴ قمر بنی هاشم (ع) استان چهار محال و بختیاری و همزمان جانشین تیپ در اواخر دوران دفاع مقدس بودند و در ۱۹ دی ماه ۶۵ در عملیات کربلای ۵ به شهادت می رسند. مزار ایشان در شهر “ورنامخواست” در نزدیکی شهر “لنجانِ” اصفهان است.

او ادامه داد: به واسطه مهاجرتی که به منطقه “لنجان” در سال های خیلی قبل داشتند و عشایر بودند توانستند با هم زبانان خودشان در شیراز هم ارتباط برقرار کنند و با طایفه ی “کُرانی ها”ی شیراز در ارتباط بودند و ییلاق و قشلاق بین استان چهارمحال و بختیاری و شیراز می کردند و با بختیاری ها هم خون شدند و مادربزرگ ایشان هم بختیاری هست و یک همزیستی هم با بختیاری ها داشتند. در دامنه کوه ها زندگی می کردند و چون فرزندان زیادی داشتند کوچ می کنند و به شهرستان “ورنامخواست” آمدند و کم کم از زندگی ایلیاتی به زندگی روستایی روی آوردند و در اثنای انقلاب به فعالیت های انقلابی روی می آورند و در زمان جنگ هم به جبهه اعزام می شوند.

او اضافه کرد: روایت ما بر اساس گفته ها و مصاحبه هایی که از همرزمان و دوستان خانواده ایشان ضبط کرده بودیم که قابلیت تبدیل شدن به یک کتاب را هم دارد، شکل گرفت. فیلمنامه را نوشتیم و صحنه ها را بازسازی کردیم به این دلیل که دسترسی به آرشیوی با کیفیت و بدون گسستگی با خط و ربط مشخص نداشتیم که روی آن نَرِیشن بگذاریم و متن را پیش ببریم.

وی در مورد علت نامگذاری این فیلم بیان داشت: از زمان کودکی ایشان را “شاه” و “دایی جانی” و “جانی” و در زمان دفاع مقدس هم آن قدر که با نیروها صمیمی بوده است، رزمندگان و فرمانده هان به اسم “شاهمراد” او را صدا می کردند.

وی در مورد علت پرداختن به این سوژه گفت: این مستند را روابط عمومی ذوب آهن اصفهان به شکل حقوقی تهیه کرده است که در منطقه “لنجانِ” اصفهان است. صنایع، یکسری مسئولیت های اجتماعی دارند که تولید کالا هم شامل همین تعریف می شود. ذوب آهن از زمان جنگ، مسئولیت های اجتماعی اش را انجام داده و فراتر هم رفته است. یکی از ابعاد این مسئولیت اجتماعی، پرداختن به شهدای شهرستان لنجان بود. چون سردار “شاهمرادی” در راس شهدای لنجان بودند، پیشنهاد اولیه را نهادی داده بودند که یکی از سازمان ها و تیمی را معرفی کنند که ذوب آهن نیمی از هزینه ساخت آن را تعیین کند و بعد به این نتیجه رسیدند که خود ذوب آهن می تواند این کار را انجام دهد.

او افزود: بنده هم که کارمند ذوب آهن و در عین حال تحصیلات سینمایی داشتم و وارد تلویزیون هم شده بودم و بعد کارشناس رسانه شدم و حوزه ی کاری من ساخت مستندهای شخصیت بود، به همراه عوامل دیگری که از کارمندان ذوب آهن بودند، همه گی به طور دلی این فیلم را ساختند. فقط برای صدابردار و تصویربردار و مدیر تولید و طراح صحنه و گریم هزینه کردیم. ما دیدیم حیف است وقتی که ۵۰ ساعت تصویر ضبط کردیم، تنها به یک قالب تلویزیونی بسنده کنیم و یک فیلم مستند سینمایی شسته و رفته، نسازیم. روابط عمومی ذوب آهن اصفهان هم حمایت کردند و آنچه که از دست شان بر می آمد را انجام دادند.

او در مورد روند تولید و مراحل کار گفت: کار پژوهش از اوایل بهمن ماه سال ۹۷ و یک بازه ۶ ماهه طول کشید که عکس ها و فیلم هایی را دریافت کردیم اما کافی نبود. به عملیات هایی که “شاهمراد” در آن ها شرکت کرده بود و به شخصیت ایشان هم به نحو احسنت پرداختیم‌. در عملیات بدر تنها یگانی که موفق شد و پل “جُویبِر”  که نقطه واصل عراق با ایران بود را تخریب کرد، عملیات تیپ ۴۴ قمر بنی هاشم (ع) به فرماندهی “شاهمراد” بود. در هیچ جای تاریخ دفاع مقدس به این تنها موفقیت عملیات بدر پرداخته نشده است. همانطور که در فیلم مشاهده می کنید، در یک همایش سرداران دفاع مقدس از سردار “محسن رضایی” می پرسند که شجاع ترین فرمانده دفاع مقدس چه کسی بوده است و او بلافاصله پاسخ نمی دهد و قدری تامل می کند و می گوید در کل زمان جنگ، شجاع تر از “شاهمراد” ندیدم و مرگ از برابر چشمان اش فرار می کرد.

او در همین رابطه گفت: سال ۹۹ که خواستیم بازسازی های جنگی را شروع کنیم، با یک تاخیر خیلی جدی مواجه شدیم که به دلیل شروع هفته بسیج، امکان مصاحبه با فرمانده هان بسیج فراهم نبود و بعد هم شهادت سردار سلیمانی و کمی بعد تر کرونا پیش آمد. قرار بود تجهیزات و ادوات جنگی و هنرور و لباس در اختیار ما قرار بگیرد که پشت ما خالی شد و در نهایت همان تیپ ۴۴ که شهید “شاهمرادی” در آن اجر و قرب خاصی داشتند به ما کمک کردند و خروجی کار حاصل محدودیت های آن زمان است.

او افزود: حتی ما به شهرک سینمایی دفاع مقدس و استان های خوزستان و کردستان نتوانستیم برویم و صحنه های ضبط شده، ارتباطی به آن فضاها ندارد و مجبور شدیم در شهرستان های لنجان و لردگان و نجف آباد و شهرکرد کار کنیم و صحنه های مربوط به عملیات والفجر مقدماتی و بیت المقدس را در کوه های چهارمحال ضبط کنیم. بازسازی صحنه ها در دو مرحله و طی ۲۵ روز انجام شد. تدوین یک ماه و اصلاح رنگ هم یک ماه زمان برد. از موسیقی انتخابی در صداگذاری استفاده کردیم.

وی در مورد چالش های زمان ساخت این فیلم گفت:  یکی از چالش ها محدودیت های کرونایی بود که گروه ۵۰۰ نفره ی تولید فیلم مستندِ ما را متاثر از خود کرده بود. یک گروه اورژانس بر سر صحنه حاضر بود و از تمامی هنروران و بازیگران تست می گرفت تا حال کسی خدایی نکرده بد نشود. عدم در اختیار قرار گرفتن لوکیشن شهرک دفاع مقدس، چالش و آسیب دیگری بود که با ما برخورد داشت. نبود آکسسوار نظامی، چالش دیگری بود که با آن روبرو بودیم. اسلحه و تیر مشقی هم در اختیار ما قرار نگرفت. برای انفجار هم تنها از انفجارهای ساده و جلوه های ویژه بصری استفاده کردیم.

او در مورد جای خالی چنین مستندهایی گفت: در همان منطقه ای که ما زندگی می کنیم، بسیاری از سرداران شهید هستند که  جا دارد به آن ها پرداخت شود.

وی یادآور شد: هیچ گاه در این مستند از شهید “شاهمراد” یک تابو نساختم. آن چیزی را که بود معرفی کردم. نگذاشتم مخاطب یک چارچوب و خط کش بین خود و شهید حس کند و بگوید من که نمی توانم مانند او باشم. مخاطب و ببیننده باید حس کند که مانند همان شهید است. ما باید به نسل جوان ارزش ها را نشان دهیم که کم هم نیستند و لزوما هم نه فرمانده هان بلکه در لایه های مختلف جنگ و شامل بسیجیان و سربازان می شود. به فیلم های آمریکایی ها نگاه کنید که سرادارانی هم ندارند اما از یک سرجوخه عادی یک قهرمان می سازند.

او در مورد کمبودهای سینمای مستند خاطر نشان ساخت: بیان عبارت کمبودها شاید جفایی به برگزار کنندگان سینمای مستند باشد و من نمی توانم نام کمبود بر آن بگذارم و چه بسا این یک خلاء و البته نه ناتوانی در خود فیلم سازان باشد که مستندسازها یا به سوژه آن طور که باید نزدیک نمی شوند یا خیلی نزدیک می شوند و نمی توانند پند و نکته طلایی به مخاطب بدهند. لازم است که آدم های بزرگ این حوزه فضایی فراهم کنند و نمایش فیلم ها و بحث آموزشی و کارگاه ها را به شهرستان ها بیاورند.

وی در مورد ویژگی های ساختاری و محتوایی این اثر که می تواند توسط هیئت داوران دیده شود گفت: من داستان را زیاد وارد این فیلم کردم و کم گویی و زیادگویی نکردم و این نقطه قوت فیلم است. ساختار پلان سکانس (لانگ تِک) ویژگی دیگری است که در چند صحنه از آن استفاده کردم. نقطه قوت دیگر، نشان دادن شخصیت “شاهمراد” همان طور که بود هست و همرزمان و سردارانی که فیلم را مشاهده کردند گفتند که بسیار همذات پنداری با صحنه های فیلم داشتیم و خودمان را از نزدیک حس کردیم.

او در مورد برگزاری جشنواره سینما حقیقت و تاثیر آن بر فیلمسازان جوان گفت: به جرات می توان گفت که جشنواره سینما حقیقت در این حوزه پرچمدار است؛ به این دلیل که هم رسمیت دارد و هم مستندسازان برجسته ای در آن حضور دارند و هم فیلم هایی در آن هست که هرکدام یک کارگاه هست و می توان از آن دانش دریافت کرد.

او در مورد برگزاری بخش آنلاین گفت: همه چیز دستخوش تغییرات شده است و ناگزیر بودیم که به سمت پلتفرم های اینترنتی برویم. بنده واقعا لذت بردم و برای همه گی تاثیرگذار است. با فراغ بال بهتری می توان فیلم ها را در بخش آنلاین دید. من حتی فکر می کنم آثار باید بعد از برگزاری جشنواره چه به صورت رایگان و چه با پرداخت هزینه در اختیار فیلمسازان قرار بگیرد.

او در پایان اظهار داشت: من ۶ ماه به دنبال بازیگر نقش “شاهمراد” بودم و در بازسازی صحنه ها این اتفاق شکل گرفت که چهره بازیگر انتخابی برای نقش “شاهمراد” با خود این شخصیت مو نمی زند و یکی شده است. خودِ این بازیگر حتی بازیگردانی هم می کرد. ما صداگذاری کردیم و صدای بازسازی های مان، شاهد است و روایت مصاحبه شونده گان روی فیلم است. حتی بازیگر نقش کودک فیلم هم باید همچون “شاهمراد” سوارکاری می دانست که پس از تلاش فراوان او را یافتیم که از اقوام شهید “شاهمرادی” و خاندانِ “طاهریان” هستند. نقش نوجوانی و جوانی “شاهمراد” را هم ۲ برادر از یک خانواده بازی کردند. تیم تولیدِ کار هم نگاه مالی نداشتند و با اینکه از سابقه کار جنگی برخوردار نبودند اما موارد را رعایت و به بهترین شکل انجام می دادند.

پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت ۱۸ تا ۲۵ آذرماه به دبیری محمد حمیدی مقدم در حال برگزاری است.

| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا

| عکس از: الهام سادات روئین تن