به گزارش خبرنگار سینمایی نیوز، “حسین صفرزاده” کارگردان فیلم “مرگ ماسایوشی” درباره موضوع این اثر مستند گفت: موضوع اصلی فیلم تقابل آمریکا و ژاپن است. در رابطه با تاریخ سیاسی کشور ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم است. روایت از قرن ۱۹ شروع می شود و قضیه ای از مردمان سامورایی مطرح می شود که اینجا ارزش فیلم مشخص می شود و سپس ۷ سال اشغال ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم توسط ایالات متحده آمریکا را داریم و پس از آن شرایط اقتصادی ژاپن را در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی بررسی می کنیم و در نهایت به دوران مدرن می رسیم و از تمامی ابعاد به موضوع می پردازیم.
او در مورد علت نام گذاری فیلم گفت: “ماسایوشی” به معنای عدالت و راستین و پایداری است و معنایی که بیش از همه از این واژه برای من ارزشمند است شرافت می باشد. بنابراین “مرگ ماسایوشی” به معنای مرگِ شرافت است. ارزشی که در فیلم مطرح می شود شامل ۲ زیر متن شرافت و آزادی است که ژاپنی ها آن را در تاریخ داشتند اما در جریان جنگ جهانی دوم از دست می دهند. حتی یک جاهایی خودشان تصمیم می گیرند که این ارزش ها همچون فرهنگ و تاریخ و اصالت را از دست دهند.
او در همین رابطه تصریح کرد: بعد از جنگ جهانی دوم ژاپن به عنوان یک کشور مغلوب در برابر آمریکا، انگلستان، روسیه و چین تسلیم می شود و از همین جا چاره ای نداشت جز اینکه هرآنچه داشت را تقدیم آن کشورها کند. اینچنین خواستند به شکوفایی صنعتی برسند. این ها با فروختن شرافت و آزادی و فرهنگ شان معامله کردند و یک چیزی به نام اقتصاد را به دست آوردند و الان یکی از قطب های بزرگ اقتصادی هستند. البته من این را بگویم ژاپن پیش از اینکه در جنگ جهانی دوم شکست بخورد، از کشورهای مقتدر و صنعتی و جزء ۵ کشور برتر دنیا بود. اما بعد از اتفاقات جنگ جهانی دوم که فاجعه بار بود، این ها از بین کار راحت و درست، کار راحت را انتخاب کردند و خودشان را در ابعاد مختلف تسلیم کردند و به آن چیزی که الان به لحاظ اقتصادی هستند رسیدند.
او افزود: ژاپنی ها در آن وضعیت، فرهنگ خودشان را کاملا باختند و فرهنگ را از غرب وارد کشور خودشان کردند. بخشی از علت این انتخاب، خواسته ی سیاست مداران آمریکایی را شامل می شد و بخش دیگر این بود که ژاپنی ها می خواستند از گذشته خودشان فاصله بگیرند و وارد مدرنیته شوند. ژاپن یک کشور ثروتمند است اما باید از آن ها پرسید که چند درصد از این ثروت را خودشان استفاده می کنند و استقلال شان کجاست؟ یک بخشی را که تسلیم کردند حوزه نظامی است. در واقع، ژاپن یک سپر دفاعی در کشورهای آسیای شرقی هست تا اگر چین، کره شمالی و ایران بخواهند تحرکی داشته باشند، ژاپن اولین کشوری هست که با این ها وارد جنگ خواهد شد و مجبور است این کار را انجام دهد.
وی یادآور شد: یک سخنرانی دونالد ترامپ دارد با این مضمون که اگر ژاپن بخواهد به ما حمله کند کاری از پیش نمی برد چون ما با هم توافق کردیم ولی اگر ما بخواهیم به ژاپن حمله کنیم آن ها باید بنشینند در خانه هاشان و از تلویزیون های سونی، نابود شدن کشورشان را ببینند. اگر ژاپن بخواهد در بحثی با آمریکا مخالفت کند، جدا از اینکه اقتصاد آن ها در بحث تحریم فلج خواهد شد، یک بمب اتم آمریکایی که در خود کشور ژاپن وجود دارد از خاک ژاپن بلند خواهد شد و در خود ژاپن فرود خواهد آمد. به خاطر اینکه بخشی از پایگاه های موشکی و هسته ای آمریکا بخش عمده ای از آن در خود ژاپن قرار دارد. همین الان اگر یک رئیس جمهوری در آمریکا انتخاب شود یا یک نخست وزیری در ژاپن از پارلمان رای بگیرد اولین کاری که باید بکند اینست که به واشنگتن سفر کند و مرامنامه و عهد و پیمان خودش را با رئیس جمهور آمریکا برقرار کند.
وی تاکید کرد: ما در فیلم هم اشاره می کنیم که آقای “اوتا ماساهید” فرماندار “اوکیناوا” در ۱۹۹۵ که یکی از افراد برجسته در تاریخ ژاپن هستند و بیش از صد جلد کتاب دارند، وقتی که می خواهند از یک فاجعه ی سادیسمی تجاوز که از یک سرباز آمریکایی به دختربچه ژاپنی اتفاق افتاده بود شکایت کند، ۱۷ بار نزد مسئولین ژاپنی می رود و ۷ بار به آمریکا سفر می کند اما در نهایت بعد از این همه تلاش چیزی که به دست آورد این بود که سربازان آمریکایی قبل از ساعت ۱۲ شب به پایگاه های شان بروند و بخوابند و بیرون نیایند. در حال حاضر ۱۳ استان ژاپن تحت اشغال نظامی کشور آمریکا است و حضور فعالی دارد. حتی از نظر اقتصادی هم بگویم که آن بحران مالی که در سال ۲۰۱۲ در شرق آسیا اتفاق افتاد و کشورهایی مانند فیلیپین که خواستند از بانک ملی ژاپن وام بگیرند آمریکا مانع شد و اجازه نداد و آن ها مجبور شدند که از بانک های آمریکا وام بگیرند. همانطور که گفتم موضوع فیلم، تقابل ژاپن و آمریکا هست. ژاپن با آمریکا صلح نکرده است، ژاپن تسلیم آمریکا شده است و این ها با هم متفاوت هستند. آلمان و کره جنوبی هم تسلیم آمریکا شدند. به راحتی از منافع شان در کشورهای دیگر می گذرند و ناچار هستند چون چیزهای دیگری برای شان به خطر می افتد.
“صفرزاده” در مورد مراحل ساخت فیلم گفت: پژوهش و تحقیقات این مستند حدود ۶ ماه زمان برد و به فکت های خوبی رسیدیم و سعی کردم فکت ها را به صورت قصه درآورم. شخصیتی در تاریخ به نام ژنرال “داگلاس مک آرتور” که نماینده ایالات متحده است و از این طریق شخصیت پردازی کردیم. ۳ ماه نوشتن فیلمنامه و ۳ ماه تدوین اثر زمان برد و ۳ ماه هم برای اصلاح رنگ وقت گذاشتیم. ۶ دقیقه از فیلم، بازسازی یک خودکشی به سبک سامورایی هاست و این زیر متنی است که آن “مرگ ماسایوشی” را تداعی می کند.
او در مورد مکان های فیلمبرداری گفت: در ۹۵ درصد این مستند از تصاویر آرشیوی استفاده شده است که مورد تایید مخاطبان و منتقدان قرار گرفت و باسازی خودکشی هم در جنگل های رودبار قسمت “عروس حلیمه جان” تصویربرداری شد.
این مستندساز درباره علت پرداختن به این سوژه خاطرنشان کرد: من ۲ دلیل برای انتخاب این سوژه دارم. زمانی که تحقیقی درباره تاریخ سیاسی اروپا انجام می دادم، طرح همین فیلم مستند توسط یکی از دوستانم به نام “علی اکبر مجیدی فرد” آورده شد و من این ۲ مسئله را کنار هم قرار دادم و دیدم که توسط یک ذهن دارد مدیریت می شود. جلوتر که رفتم دیدم فوق العاده به علایق من نزدیک است چون به قصه ها و اسطوره ها عشق می ورزم.
وی درباره جای خالی چنین مستندهایی بیان کرد: مستندهایی وجود دارد که در حوزه آمریکا ستیزی قرار دارد و شعاری و پروپاگاندا هستند که مخاطب را به سطح پایینی از درک سینمایی می رسانند و مسئله در حد اعلاء در آن ها بیان نمی شود اما من با رویکرد خودم به آن نگاه می کردم که ضمن آنکه از تکنیک های سینمایی بهره ببرم تا فرم و حس ایجاد کنم، به مسئله ای بپردازم که جایگاه ارزشی و بین المللی برای کشور ما دارد و می خواستم این مسئله باز شود. سینما تعاریفی دارد که بایستی اجرا شود. این ارزش گذاری و تکنیک ها باعث می شود که کار شما به حد اعلایی برسد.
این فیلمساز در بخش دیگر صحبت های خود به ویژگی های ساختاری و محتوایی اشاره کرد که هیئت داوران می توانند آن ها را در فیلم ببینند و در این ارتباط گفت: این فیلم اولین اثر من هست. تمام تلاش من این بود که در تمامی قسمت ها از گفتار متن گرفته که توسط استاد “صمصامی” انجام شد و تدوین و اصلاح رنگ، همه گی به بهترین شکل انجام شود تا مستند، هم از نظر بصری و هم زیر متن در تمامی حوزه ها مورد توجه قرار بگیرد؛ اگر چه جایزه مطرح نیست.
“صفرزاده” در اشاره به چالش های ساخت این مستند گفت: مهم ترین چالش درونی که با آن روبرو بودم این بود که شرافت و آزادی را طوری مطرح کنم که شعاری نشود. چالش دیگر هم این بود که ژاپنی ها در جریان جنگ جهانی دوم، آرشیوهای خودشان را از بین برده بودند تا در دادگاه های آمریکایی محاکمه نشوند و به همین خاطر من در دستیابی به آرشیو مشکل داشتم.
وی کمبودهای سینمای مستند را برشمرد و گفت: در بخش موضوعی، فیلم های بسیار خوبی هم داریم اما سوژه های سیاه زیاد می بینیم. دوست می دارم که به سمت سوژه های امیدبخش برویم. حتی وقتی کسی می خواهد بر روی یک تراژدی کار کند، به کثیفی نشان داده می شود. فیلم های تمیزی هم در تراژدی داریم. از نظر حمایتی هم جاهایی هستند که کارشان را خوب انجام می دهند. اما از سازمان های ارزشی انتظار می رود که حمایت شان را بیشتر کنند. البته سازمانی هم هست که عمومِ فیلم های فیلم سازان را می خرد و حمایت می کند. این کار، مستندسازان جبهه انقلاب را تنبل بار آورده است و آن ها به دنبال تکنیک و فرم نمی روند. چون همیشه فیلمِ آن ها راحت فروخته شده است.
او ادامه داد: فیلم سازان بزرگی در کشور ما وجود دارند که حمایت شدند و به جایگاه رفیعی رسیدند اما توجه این سازمان ها به برنامه های تلویزیونی باعث شده است که این مستندسازان هم به تلویزیون و مسابقه ها کوچ کنند. مستندسازِ جریان ساز نباید به سمت جریان دیگری کوچ کند.
وی درباره برگزاری جشنواره سینما حقیقت و تاثیر آن بر فیلمسازان جوان گفت: این جشنواره فوق العاده مهم است و من خوشحالم که فیلم ام در بخش شهید آوینی جشنواره حضور دارد. جشنواره سینما حقیقت مخاطبان خاصی دارد که این نوع سینما را به معنای واقعی درک می کنند و این برای من خیلی مهم است. افراد با هدف به این جشنواره می آیند و می خواهند فیلم خوب ببینند و این برای فیلم سازانی که فیلم خوب ساختند و می خواهند دیده شوند بسیار ارزشمند هست.
وی در پایان با اشاره به برگزاری آنلاین جشنواره اظهار داشت: جشنواره سینما حقیقت در دو بخش فیزیکی و آنلاین روی می دهد و این اتمسفر خیلی خوبی هست. پخش آنلاین اگرچه دیر اتفاق افتاد اما به گسترش و توزیع آثار بسیار کمک کرد. تنها اینکه برخی فیلم ها در پلتفرم ها قرار نگرفتند و مخاطب خودشان را از دست دادند.
پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت ۱۸ تا ۲۵ آذرماه ۱۴۰۰ به دبیری محمد حمیدی مقدم در تهران برگزار می شود.
| گزارش و گفت و گو از: تورج اردشیری نیا
| عکس از: الهام سادات روئین تن
