به گزارش سینمایی نیوز و به نقل از ایران تئاتر، سومین نشست از سلسله نشست‌های «صدای نمایشنامه‌نویس» به خوانش نمایشنامه «معمار و امپراتور آشور» نوشته فرناندو آرابال، اختصاص داشت که طی آن رامین ناصرنصیر و شهرام زرگر، مترجمان این نمایشنامه، با همراهی راضیه قلی‌پور به خوانش آن پرداختند.
در این نشست که شنبه (یازدهم شهریور) در سالن عباس جوانمرد عمارت خانه تئاتر برگزار شد، پس از نمایشنامه‌خوانی این اثر، دو مترجم توضیحاتی درباره آثار آرابال ارائه کردند.
در سومین نشست صدای نمایشنامه‌نویس رامین ناصرنصیر یادآوری کرد که حدود 24 سال پیش با همراهی شهرام زرگر این نمایشنامه را مشترکاً ترجمه کرده‌اند.
او توضیح داد: «آن زمان ترجمه این نمایشنامه برای‌مان مانند یک ضیافت اجرایی کوچک بود و می‌کوشیدیم تک‌تک جملات آن را بازی کنیم چون حتی خیلی از مترجمان صاحب‌نام هم بااینکه نمایشنامه‌ها رابه زیبایی ترجمه کرده‌اند ولی زبان ترجمه‌های‌شان برای اجرای صحنه‌ای چندان خوش‌آهنگ و روان نیست.»
این بازیگر ادامه داد: «پیش از ترجمه این نمایشنامه، در نمایشنامه دیگر آرابال، «پیک‌نیک در میدان جنگ» بازی کرده بودم و کشف جهان این نویسنده برایم جذاب بود. دوره‌ای که ما این متن را ترجمه کردیم، این‌گونه نبود که نمایشنامه‌ها به‌راحتی در دسترس باشد؛ بنابراین یافتن متنی از این نویسنده برای‌مان جذابیت زیادی داشت.»
ناصرنصیر نمایشنامه «معمار و امپراتور آشور» را بسیار پیچیده و پرتمثیل توصیف کرد و با اشاره به تأثیر جنگ‌های جهانی بر آثار نمایشنامه‌نویسان اروپایی افزود: «نمایشنامه‌هایی که بعد از جنگ‌های جهانی نوشته شده، بسیار تحت تأثیر فضای بعد از جنگ هستند. بشر در یک قرن برای دومین بار مرتکب حماقتی شده که در پی آن نه‌تنها کشورها بلکه همه باورهایش هم فروریخته است. این نمایشنامه نیز همچون آثار ساموئل بکت، متأثر از پیامدهای بعد از جنگ است.»
این بازیگر اضافه کرد: «پیش از ماجرای کرونا، آتیلا پسیانی قصد داشت برداشت آزادی از این نمایشنامه را اجرا کند که همه‌گیری کرونا، این مجال را نداد.»
در این نشست، شهرام زرگر، دیگر مترجم این نمایشنامه که خوانش آن را نیز در کنار ناصرنصیر انجام داد، گفت: «در کنار رامین که بازیگر بسیار خوبی است، نمایشنامه‌خوانی کار بیهوده‌ای است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به ویژگی آثار آرابال افزود: «شخصیت آرابال خیلی دراماتیک و میزبان‌ستیز است. موضع‌گیری‌های او سبب شده که آثارش در بسیاری از دوره‌ها مجوز ترجمه و انتشار نگیرند.»
زرگر ادامه داد: «برای ما ترجمه یک نمایشنامه، با هدف اجراست نه صرفاً برای خواندن. با همین نگاه معتقدیم مترجم به‌عنوان اولین واسطه میان نویسنده و خواننده، باید بهترین پیشنهاد اجرایی را بدهد.»
این مترجم افزود: «در کشور ما نزدیک‌ترین شخصیت به آرابال، صادق هدایت است. هر دو بسیار صریح و بی‌پرده‌اند و همین سبب شده آثارشان همیشه و در همه دوره‌ها، گزینه مناسبی برای سانسور باشند.»
زرگر با اشاره به مهاجرت آرابال به فرانسه توضیح داد: «آرابال اسپانیایی است اما همه نمایشنامه‌های خود را به فرانسوی نوشته است. البته زمان نگارش این متن، زبان فرانسوی او خیلی خوب نبوده و به کمک همسر فرانسوی‌‌زبانش این متن را به فرانسوی نوشته است.»
او درباره دشواری این نمایشنامه برای اجرا نیز گفت: «این نمایشنامه به‌ندرت در جهان روی صحنه رفته. در اولین اجرای آن با کارگردانی ویکتور گارسیا، آنتونی هاپکینز نقش امپراتور را بازی کرده است.»
زرگر با اشاره به بافت فرهنگی منطقه آندلس و تأثیر آن بر نویسنده‌ای مانند آرابال توضیح داد: «منطقه آندلس، حوزه تقابل سه دین است؛ یهودیت، مسیحیت و اسلام که خیلی با هم داد و دهش دارند. این سه فرهنگ در این منطقه با هم آمیخته شده‌اند.»
در ادامه این نشست، رامین ناصرنصیر نیز در پاسخ به پرسش یکی از حاضران درباره محتوای نمایشنامه «معمار و امپراتور آشور» توضیح داد: «در کارهای آرابال، بیش از هر چیزی با هجو سروکار داریم. او همه‌چیز را به چالش می‌کشاند و هجو می‌کند.»
او با تأکید بر اینکه در ترجمه نمایشنامه، ناگزیر ظرایفی از کار از دست می‌رود، ادامه داد: «هر چه از زبان اصلی دور شویم و به زبان‌های واسطه بیشتری روی آوریم، چیزهای بیشتری از دست می‌رود. به همین دلیل سال‌هاست که برای ترجمه، متن را از زبان اصلی انتخاب می‌کنم ولی ترجمه این نمایشنامه مربوط به دوره جوانی و جاهلی ماست. آرابال همه نمایشنامه‌هایش را به فرانسوی نوشته است. ما این نمایشنامه را از نسخه انگلیسی ترجمه کردیم و با نسخه فرانسوی تطبیق دادیم.»
در این نشست که با اجرای بهزاد صدیقی، عضو هیئت‌مدیره و سخن‌گوی کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران و دبیر سلسله نشست‌های صدای نمایشنامه‌نویس برگزار شد، توضیح داد که احمد کامیابی‌مسک (مترجم و استاد دانشگاه) نمایشنامه «معمار و امپراتور آشور» را در سال ۹۰ ترجمه کرده ولی میزان ممیزی این نمایشنامه آن‌چنان زیاد بوده که ایشان، از انتشار آن صرف‌نظر کرده است.
او یادآوری کرد: «بیشتر ایرانیان آرابال را با نمایشنامه «پیک‌نیک در میدان جنگ» می‌شناسند. هم‌چنین زنده‌یاد مدیا کاشیگر و ناصر حسینی مهر، برخی از نمایشنامه‌های او را به فارسی برگردانده‌اند.»
صدیقی با اشاره به درون‌مایه آثار آرابال افزود: «شقاوت، مسائل جنسی و خشونت ازجمله موضوعاتی است که در آثار آرابال تبلور دارد.»
در ادامه این نشست، نکاتی درباره ظرایف ترجمه نمایشنامه از سوی مخاطبان مطرح شد و ناصر آقایی، کارگردان و استاد دانشگاه که دستی هم در ترجمه دارد، ابراز تأسف کرد: «در ایران، در زمینه ترجمه آثار کلاسیک دچار ضعف هستیم؛ مثلاً در آثار شکسپیر، زبان یک سرباز با شاه متفاوت است ولی در ترجمه‌های ما از شکسپیر عموماً زبان همه شخصیت‌ها یک‌دست ترجمه شده است.»
در پایان نشست، لوح تقدیری از طرف کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان تئاتر ایران به شهرام زرگر و رامین ناصرنصیر اهدا شد.
در سومین نشست صدای نمایشنامه‌نویس، تعدادی از هنرمندان تئاتر همچون ناصر آقایی، جمشید جهان‌زاده، فرزانه نشاط‌خواه، سلما سلامتی، رؤیا بختیاری، کوروش سلیمانی، شهرام ابوالقاسمی، رحیم رشیدی‌تبار و… حضور داشتند.
عکس: اختر تاجیک
